Augustus 2017          Nieuw Natuur- en Recreatiegebied in Gouda: De Groen-Blauwe zone bij Westergouwe


Mens en natuur in de GroenBlauwe zone. Foto: 13 augustus 2017.

Westergouwe, de nieuwste wijk van Gouda is zoals de folders vermelden de groenste en waterrijke nieuwbouwwijk van de randstad. Westergouwe heeft een eigen waterrijk natuur- en recreatiegebied van 45 ha. wat neerkomt op ongeveer 60 voetbalvelden. Van die 45 ha. is 24,4 ha. gefinancierd vanuit het programma 'Recreatie om de Stad' van de Provincie Zuid-Holland. De rest van het gebied is aangelegd als compensatie van verloren gegane natuurwaarden en waterberging als gevolg van de aanleg van Westergouwe. Het gebied heeft de naam  De GroenBlauwe Zone gekregen. Bewoners van Westergouwe hebben nu recreatiemogelijkheden in de directe nabijheid van hun woning. Door wandel- en fietspaden en vlonderbruggen is een groot deel van het gebied toegankelijk waardoor liefhebbers van rust en natuur kunnen rondstruinen. Eind 2016 is het natuur- en recreatiegebied gereed gekomen.

De GroenBlauwe zone heeft onder andere (natuur)speelplaatsen, een visvijver,  een uitkijktoren en (kunstmatige) broedplekken voor beschermde vogelsoorten zoals de oeverzwaluw en huiszwaluw.. Door een stelsel van wandel- en fietspaden en vlonderbruggen is 55% van het gebied toegankelijk, waaronder een doorgaande fietsverbinding tussen de Provincialeweg en de Ringdijk.

Het gebied kenmerkt zich door veel groen en water en herbergt in totaal 17,3 ha aan watercompensatie. Plas-dras gebied kan spontaan ontstaan doordat sommige delen gedurende een periode van het jaar onder water staan, bijvoorbeeld door veel regenval. Voor natuur en landschap is dit erg belangrijk omdat het gevarieerdheid brengt voor waterdieren, weidevogels en vissen. In november van 2016 zijn hier en daar jonge bomen en struiken aangeplant.

Een van de 23 lepelaars aanwezig op 13 augustus 2017. Andere waarnemingen waren o.a.: 4 grote zilverreigers, 1 kleine zilverreiger, 1 oeverloper,
4 aalscholvers, 3 bergeenden, 1 bruine kiekendief, 30 oeverzwaluwen, 11 groenlingen en 8 putters.


Kaart van het gebied. Vanaf het punt U BENT HIER loopt een fietspad dwars door het gebied naar de Ringdijk.


Brede waterpartijen met een houten verhoogd vogelobservatiepunt.


Oeverzwaluwen

De aangelegde oeverzwaluwenwal wordt al druk bewoond. Foto: 13 augustus 2017


Een ouder met voer voor een van de jonge oeverzwaluwen. Foto: 13 augustus 2017.



Fotoalbum: Oeverzwaluwen


Jonge oeverzwaluwen vertonen zich aan de opening van het nest in afwachting van de terugkeer van de ouders met een lekker hapje.

Speciale nestkasten zijn geplaatst bedoeld als kunstmatige nestplaats voor de huiszwaluw

Een 1e jaars spreeuw. Het verenkleed begint zich al een beetje te ontwikkelen naar volwassenheid bewijzen de witte stippen.


Vrouwelijke bergeend zonder knobbel aan snavel. Heeft woerd wel.

Het kenmerk van de GroenBlauwe Zone. Veel water.


12 Mei 2015       De nieuwe stadswijk Westergouwe westelijk van Gouda. 
Veranderend landschap in de Zuidplaspolder. 

Op mijn fiets- en zwerftochten te voet door het Groene Hart van West-Nederland probeer ik poldergebieden rondom Gouda-Reeuwijk periodiek te bezoeken om te zien wat er aan landschappelijke (en/of ecologische) veranderingen plaats heeft gevonden. Er zijn diverse polders waar de tijd  nog stil lijkt te staan, maar in des te meer polders zijn er grote veranderingen te bespeuren. Zo ook in de Zuidplaspolder, gelegen tussen Moordrecht en Gouda. Aan de oostkant tegen de stad Gouda  is men bezig met de aanleg van een woonwijk, en vanuit het Ysseldorp Moordrecht rukt ook de bebouwing steeds verder op de Zuidplaspolder in. Ik heb me eens wat nader verdiept in wat er precies gaande is in deze polder, die vanuit het verleden reeds een indrukwekkende ontwikkeling heeft meegemaakt in de vorm van grootschalige vervening voor turfwinning en daarna droogmaking. 
Ik heb me via internet verdiept in de de planvorming voor deze polder en daarnaast een aantal beeldbepalende zaken fotografisch vastgelegd. Ik kan inmiddels putten uit een uitgebreid digitaal foto-archief van ruim 75.000 foto's die ik de laatste tien jaar heb verzameld tijdens mijn zwerftochten door het poldergebied van het Groene Hart van West-Nederland rond Reeuwijk-Gouda.


Westergouwe is een toekomstige wijk in de Zuidplaspolder aan de westkant van Gouda. Volgens planning zullen hier in de periode van 2014 tot 2024 zo'n 3.800 woningen gebouwd worden. Na ongeveer drie jaar bezig te zijn geweest met het bouwrijp maken van meest oostelijk gelegen deel van de polder wordt begin augustus 2015 gestart met de bouw van de eerste huizen.


Van moeras naar landbouw, naar plas, weer naar landbouwgebied,
en nu naar woonwijk.

De Zuidplaspolder ligt grotendeels op 19e-eeuwse poldergrond. Voor de droogmaking bestond het eerst uit moeras, later na de grootschalige vervening uit een grote veenplas, door mensenhanden ontstaan. Zo ligt de huidige woonwijk Zuidplas in het diepste deel van de Zuidplaspolder, tot 6 meter onder NAP. Een groot deel van het West-Nederlandse Groene Hart bestaat uit veengrond, die vanaf de middeleeuwen in gebruik is genomen voor ontginning en bewoning. Al snel na de ontginning van de moerasgronden - en dat zal in Nieuwerkerk in de loop van de 13e eeuw geweest zijn - was het nodig om sloten te graven en sluisjes te bouwen voor de afwatering op de rivieren, en dat was de Hollandsche IJssel. Door de ontwatering klonk de veenbodem in, waardoor nieuwe methoden nodig waren om droge voeten te houden: rond 1400 werden de eerste windwatermolens gebouwd, die het water via sluizen buitendijks konden malen. De zakkende veenbodem was niet het enige probleem. Naast landbouw en veeteelt, werd de grond al snel ook gebruikt om af te graven en na droging in de vorm van turf als brandstof te gebruiken. Niet alleen voor de eigen behoeften, maar vooral voor de energiebehoefte van de steenovens en in steden als Gouda en Rotterdam, waar de nijverheid bloeide. In 1423 betrok Rotterdam al turf uit de Wilde Veenen.  Aanvankelijk ging het om de bovenste veenlaag, later ook via baggeren met de beugel (slagturven) om diepere lagen te bereiken, waardoor plassen ontstonden tot 3 meter diep. In de 17e-eeuw verschenen de eerste plannen om de plassen tussen Nieuwerkerk, Zevenhuizen en Moordrecht, later tot aan Zuid-Waddinxveen, samen als Zuidplas aangeduid, droog te malen. Begin 19e eeuw was de situatie door de "verwoestende waterwolf" enkele keren zo kritiek, dat naast verbeterde bemaling er op landelijk niveau een serieus plan voor drooglegging van 4500 ha waterplas in 1824 werd aangenomen.


Links: Kaart met de verveende en nog niet drooggelegde Zuidplaspolder in de 17e eeuw.
Rechts: Topografische kaart van omstreeks 1850 van de Zuidplaspolder. Het gebied is inmiddels drooggemalen.


Kade met aanliggend de vijfde tocht als (naar ik aanneem) eindgrens van Westergouwe. 
In de totale Zuidplaspolder zijn meerdere tochten gegraven zoals de 1e t/m de 4e tocht. Deze hoofdvaarten hadden 
een belangrijke functie voor de afwatering van het gebied. Foto: 10 mei 2015.


De bouwlocatie Westergouwe begin 2015

De Zuidplaspolder is zo'n beetje het laagste deel van Nederland en ligt ruim 6 meter beneden N.A.P. Het is dus een hele toer om het overtollige bezwaarwater af te voeren, zeker in een tijd van grote 
klimaatveranderingen vanuit de verwachting dat er de komende jaren steeds meer wateroverlast zal gaan plaatsvinden door overvloedige regenval. Foto: 24 maart 2015.

Foto hierboven gemaakt min of meer op dezelfde locatie gemaakt, maar dan 10 jaar geleden. De boerderij met loopstal zijn afgebroken voor de aanleg van Westergouwe. Foto: 22 mei 2005.      


Vanwege die extreem lage ligging van bodem en water van de Zuidplaspolder wordt daar rekening mee gehouden met de woningbouw. Er wordt een watervriendelijke duurzame stadswijk gebouwd.

Klimaatbestendig bouwen
Ondanks dat de Zuidplaspolder één van de laagst gelegen te bebouwen poldergebieden van Nederland is, zijn de gevolgen van klimaatverandering voor deze polder beheersbaar toont uitgebreid onderzoek aan. De gevolgen van een (mogelijke) overstroming zijn relatief klein mede door het kunnen afsluiten van de Hollandse IJssel bij Krimpen a/d Yssel. Alleen in een klein gedeelte in het zuidelijk deel van de Zuidplaspolder kan het tot maximaal 1,3 meter overstromen, ten opzichte van maximaal 0,5 meter in de rest van de polder. Een waarschijnlijker risico als gevolg van klimaatverandering voor de Zuidplaspolder is de kans op wateroverlast door verhoogde neerslag. In het meest extreme geval kan het op een aantal plekken tot enige decimeters waterophoging komen.


Aanleg stadswijk Westergouwe op 24 maart 2015.


Situatie 10 jaar eerder op 22 mei 2005. De polder aan de oostkant nog in volle glorie. 
Op de achtergrond het bedrijvenpark in de Oostpolder.


Min of meer dezelfde foto als boven maar dan gemaakt op 13 maart 2005 toen de polder nog uit graslanden bestond.
Foto hieronder 10 jaar verder.


Werkzaamheden in volle gang voor de aanleg van de stadswijk Westergouwe. Foto: 24 maart 2015.


Zolang de wijk nog in de aanlegfase zit is de kans groot dat pioniervogels als kleine plevier en kluut 
het zandige terrein zullen gebruiken als broedgebied. Foto boven: kleine plevieren.


Op 10 mei 2015 alarmeerden verschillende kleine pleviertjes en kluten op het bouwterreinvan Westergouwe. Het terrein is niet toegankelijk wat de kans vergroot dat er succesvol gebroed kan worden.


Vliegende en alarmerende kluut.


Linkerfoto: boerderij aan de noordkant van de Middelweg vlak bij de spoorlijn Gouda-Rotterdam. 
Deze boerderij is nog in bedrijf. Foto rechts: boerderij Welgelegen langs de Ringdijk.


Een 3-tal boerderijen (niet meer in gebruik als agrarisch bedrijf)  van hetzelfde type met fraaie namen 
als Welgelegen, Voorzorg en Vredeoord langs de Ringdijk.


Boerderij langs de Ringvaart. Met boenhok en wellicht een voormalige karnmolen (ronde gebouwtje).
Deze boerderij is nog in bedrijf.


In het deel van Westergouwe waar binnenkort huizen gebouwd zullen worden zijn verschillende boerderijen gesloopt om plaats te maken voor woningbouw. Een paar boerderijen zijn gespaard gebleven en zullen in het landschap worden ingepast zoals langs de Bloemendaalse Weg in Gouda ook is gebeurd. De boerderijen die in het midden van de 19e eeuwd werden gebouwd in de toen net drooggemaakte Zuidplaspolder waren niet meteen winstgevend. Gezegden uit die tijd luidden: 'De eerste boer dood, de tweede in nood, de derde zijn brood' en 'Nieuw land wint men voor de derde hand'.   Maar in de boerenwereld doet ook een ander verhaal de ronde. Dat gaat als volgt. Het 1e jaar klaagt de boer, het was veel te nat. Niets verdient. Het 2e jaar klaagt de boer, het was veel te droog. Niets verdient. Het 3e jaar klaagt de boer. Wat is zo'n mercedes toch duur. 
Onder de investeerders waren overigens vrijwel geen kleine boeren. Alleen de rijkeren lieten de toenmalige pachtboerderijen als belegging bouwen.

Al rond 1700 bestonden er plannen om de grote en diepe zuidplasplas droog te maken, maar de kosten ervan vond men te hoog. De droogmaking werd pas haalbaar in 1816, toen koning Willem I bereid was deze te financieren. De Zuidplaspolder werd daarmee de eerste "Staatspolder". Eind 1839 was de enorme Zuidplas droog en werd het gebied als landbouwgrond in gebruik genomen. De grond bleek over het algemeen van goede kwaliteit, maar sommige delen ervan bleven aanvankelijk te nat.  Dat verbeterde toen in 1876 de molens werden verkocht en men overging op volledige stoombemaling. 


Natuurcompensatie in Westergouwe (Groen-Blauwe Zone)     

In het middendeel van de Zuidplaspolder, waar niet gebouwd zal worden, zijn verschillende waterpartijen gegraven.
Een stuk polderdeel tussen Moordrecht en het deelplan Westergouwe (gemeente Gouda) is bedoeld als 
natuurcompensatie voor de aanleg van de woonwijk Westergouwe. Het gebied krijgt de naam de Groen-Blauwe Zone.


Tientallen bergeenden verbleven op 24 maart 2015 bij de nieuw gegraven plasjes.


Kijkje op het middendeel van Westergouwe waar een oppervlakte van ca. 50 hektare zal worden ingericht
als natuur- en recreatiegebied. Op de voorgrond de massale bloei van koolzaad in de berm langs de ringvaart.


Als natuurcompensatie voor de aanleg van de woonwijk Westergouwe, wordt een kleine 50 hektare tussen Moordrecht en het deelplan Westergouwe (gemeente Gouda) ingericht als natuurgebied.

Het nieuwe natuurgebied is alleen bedoeld voor extensieve recreatie. Er komt ook een fiets- en wandelverbinding door de polder tussen provinciale weg en de Hollandse IJssel. Gouda i.c.m. de Provincie Zuid-Holland zullen de aanleg van deze natuurzone voor hun rekening nemen. De belangrijkste diersoorten waar de zone voor zal worden ingericht zijn waterspitsmuis, hermelijn, aardmuis, rosse woelmuis, ringslang en zeggedoorntje (sprinkhaanachtige). Momenteel komen in het plangebied al een paar belangrijke diersoorten voor zoals meervleermuis, ringslang, steenuil, boerenzwaluw en huiszwaluw. Insectensoorten die ook van de inrichtingsmaatregelen mee zullen profiteren zijn o.a. variabele waterjuffer en grote roodoogjuffer.


De ringslang is aanwezig in de Zuidplaspolder. Het is een belangrijke doelsoort.