Extra Nieuwsbrief Maart 2020
Fotogeniek. Onze Nationale Koning der weidevogels, de GRUTTO
Ik kan het maar niet laten, het bestuderen van grutto's in hun broedgebied en het fotograferen van grutto's. Inmiddels heb ik een digitaal fotoarchief met ruim 500 foto's van de soort, maar er kunnen er altijd nog wel een paar bij. Vooral als het dan weer net wat mooiere foto's zijn zoals ik ze tot nu heb. Zo ging het ook met dit gruttopaar wat ik vandaag 2 april 2020 fotografeerde. Totaal niet schuw zodat ik ze van dichtbij kon fotograferen (en filmen). Ik had zelfs het gevoel dat zij mij al uit voorgaande jaren herkenden omdat ik ze vlak voor mijn neus kon fotograferen in precies hetzelfde graslandperceel in de polder Stein noord waar ook in voorgaande jaren verschillende paartjes grutto's hun kroost geslaagd grootbrachten.

Wat springt de gruttoman er uit met zijn prachtige feloranje zwartgeschubde verenkleed. Even dacht ik zelfs een IJslandse grutto voor mijn lens te hebben. Het vrouwtje een stuk bleker en ook behoorlijk forser dan de man. Ook een langere snavel. Die grootte is belangrijk en heeft zij ook nodig want de vier eieren die gelegd zullen gaan worden zijn ook aan de forse kant. Op de voorgrond speenkruid.
Foto: 2 april 2020 polder Stein Noord.
Fotoalbum: Nieuwsbrief april 2020















































Plasdras in de polder Stein vanaf eind maart 2020 druk bezocht
In de afgelopen wintermaanden werden er maar weinig vogels (behalve eenden, gansachtigen en kieviten) waargenomen op de plasdras-percelen oostelijk in de polder Stein noord. Ook lieten de grutto's die in voorgaande jaren de plasdras als slaapplaats gebruikten het dit voorjaar nogal afweten. Wel bezochten flinke groepen grutto's zo af en toe overdag de plasdras maar ze kwamen er niet om de nacht door te brengen. Dat bleek n.l. uit verschillende late avondtellingen. Vrijwel zeker was dat het dat ze op de Hooge Boezem bij Haastrecht of andere verzamelplaatsen gingen slapen. Eind maart gingen ineens steeds meer vogelsoorten de plasdras bezoeken om er op hun trektocht naar (noordelijk gelegen) broedgebieden even voedsel te zoeken.

Zwarte ruiter op de plasdras in de polder Stein Noord. Foto: 30 maart 2020

Foto met een kemphaan, bonte strandloper en een kleine plevier. Foto gemaakt op 30 maart 2020. Er zaten toen overdag op de plasdras 4 kemphanen, 4 kleine plevieren, 1 bonte strandloper en 62 grutto's . Verder ook nog 4 pijlstaarten, 16 wintertalingen en 9 smienten.
2 April 2020 nog maar eens de vogels op de plasdras geteld. Ook nu weer diverse leuke steltlopers/plevieren aanwezig zoals 1 kleine plevier, 4 kemphanen, een kleine 50 grutto's, 1 zwarte ruiter, een paartje pijlstaart, ca. 25 wintertalingen, 8 slobeenden en 4 bergeenden.

Grote zilverreiger en blauwe reiger. Deze reigerachtigen verbleven langs de oever van de sloot die water inmaalde in de polder Stein vanuit de polder Oukoop om de waterstand van Stein weer op het juiste winterpeil te brengen. Dit kon weer nadat het probleem met het inlaatsysteem van het waterschap was opgelost. Met het inmalen van water werd blijkbaar ook de nodige vis meegevoerd. De reigerachtigen hadden dat direct in de gaten en reageerden daar dan ook op. Foto: 30 maart 2020.
Zorgen over de steeds verder afnemende aantallen broedende kieviten
Dat het met de grutto als broedvogel slecht gaat is bekend. Maar ook de kievit lijkt zich aan het drama van sterk teruglopende broedaantallen niet te kunnen onttrekken. En dat laatste valt nog weer eens temeer op dit voorjaar. Ik heb in een paar polders rond Reeuwijk/Haastrecht extra aandacht besteed aan het aantal broedende kieviten. Zowel in een paar agrarische polders als een paar natuurgebieden waar het beheer is gericht op weidevogels.
Het betreft de agrarische polder Stein Zuid en de agrarische polder Keulevaart. Geconcludeerd kan worden dat in deze polders een enorme kaalslag aan het plaatsvinden is de laatste jaren. De telgegevens van dit voorjaar bevestigen dat maar eens temeer.
Bij de natuurgebieden gaat het om de polder Stein Noord, polder Oukoop, Benschopper Boezem en de Hooge Boezem bij Haastrecht. Ook hier is duidelijk sprake van afname als we de broedcijfers vergelijken t.o.v. van eerdere jaren. Als voorbeeld de polder Stein noord waar een paar jaren geleden nog 60-70 broedparen werden geteld terwijl dat in 2019 was gezakt naar nog maar 30 broedparen.
Agrarische polder Stein Zuid bij Haastrecht
De weidevogelstand in de agrarische polder Stein zuid is de afgelopen jaren zo sterk afgenomen dat gevreesd moet worden dat deze polder binnen niet al te lange termijn volledig leeg zonder weidevogels zal zijn.
31 maart 2020 heb ik vanaf de Tiendweg met de verrekijker alle percelen goed afgekeken op de aanwezigheid van territoriale weidevogels. Het was onthutsend om te moeten concluderen dat er in het deel tussen de spoorlijn en de tiendweg vrijwel geen weidevogels aanwezig waren. Slechts een vage waarschijnlijk niet territoriumgebonden kievit en twee paartjes scholeksters werden daar gezien. Het deel tussen de Tiendweg en de Steinse Dijk was niet veel beter. Alleen in het middendeel op de percelen van Haag Nap en de voormalige percelen van de Vries zaten 2 paar grutto, 6 exemplaren tureluur, 1 paar scholekster en grofweg 6-8 paar kievit. Twee percelen waren hier recent geploegd en daar concentreerden verschillende kieviten zich. Een perceel van Haag Nap was bemest met ruige stalmest.
Grasgroei was er nog amper in de polder. De meeste percelen waren recent bemest met drijfmest middels de sleepvoet dan wel injecteren. De beperkte grasgroei werd veroorzaakt door de vele schapenbegrazing in de winter en vraat door de vele ganzen die hier de afgelopen winter pleisterden. Veel percelen lager er zo kaal bij als een biljartlaken en totaal onaantrekkelijk als broedplaats voor weidevogels.
Een uitzondering is er voor een perceel wat buitendijks ligt bij de voormalige boezem van de polder Stein. Dit perceel werd tot voor twee jaar geleden gebruikt voor de teelt van mais. Hier broedden ieder jaar trouw 5-6 kieviten en een paartje scholekster. De eigenaar van dit perceel is biologisch gaan boeren en is daarom overgestapt naar het inzaaien van een grasmengsel met een hoog aandeel rode klaver. Verwacht werd dat de weidevogels zouden verdwijnen maar dit voorjaar zijn toch weer 4-5 kieviten gaan nestelen. Dit heb ik aan de boer gemeld en omdat het perceel nog bemest moest worden zijn stokjes geplaatst bij de nesten ter bescherming.

Kievit broedend op het nest op een perceel wat is ingezaaid met rode klaver die nu nog niet in bloei staat.
Op een perceel dat twee jaar geleden nog in gebruik was voor de teelt van mais. Polder Stein Zuid buitendijkse uiterwaard
nabij de voormalige boezem. Foto: 30 maart 2020
Polder Stein oost/Oukoop/Lang Roggebroek in Reeuwijk.
Biologisch boeren natuurboerderij de Goeij
Natuurboerderij de Goeij boert sinds twee jaar op een biologische manier in polderdelen van Stein, Oukoop en Lang Roggebroek. Het gaat om een nieuw en uniek concept waarvoor de Provincie Zuid-Holland geld beschikbaar heeft gesteld om het mogelijk te maken op een natuurvriendelijke manier te blijven boeren in een gebied waar zo'n beetje alle boeren zijn gestopt of vertrokken naar elders. Het streven is om natuurkwaliteit en economisch boeren zo goed als mogelijk is te combineren. Om die natuurkwaliteiten te toetsen is door mij in verschillende jaren onderzoek gedaan naar de weidevogelontwikkelingen op de gronden in beheer bij natuurhoeve de Goeij.
Maar ook hier laat de kievit een neerwaartse trend zien v.w.b. de broedaantallen en de ontwikkeling van het aantal broedparen. Dit voorjaar wordt extra aandacht besteed v.w.b. de aantalsontwikkeling van het aantal broedparen kievit op de 200 hektare die de Goeij in beheer heeft. Het gaat zowel om de wat intensiever gebruikte gronden die eigendom zijn (ca. 80 hektare) als de wat extensiever gebruikte gronden van Staatsbosbeheer (ca. 120 hektare). Ook hier(als je de gegevens van dit voorjaar vergelijkt met eerdere broedvogeltellingen) laten zien dat er een neerwaartse trend gaande is.
Nog in 2018 werden 20-22 broedterritoria vastgesteld en dat was alleen voor de polder Oukoop. Op 2 april 2020 telde ik op een grotere getelde oppervlakte (dat was inclusief door de Goeij gebruikte delen van de polder Stein en Lang Roggebroek) ongeveer een gelijk aantal broedparen hetgeen er op kan duiden dat er ook hier sprake is van afname t.o.v. het jaar 2018.
Hooge Boezem bij Haastrecht (natuurgebied)
Sinds de polder Hooge Boezem is aangewezen als natuurgebied en in eigendom en beheer is bij de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap heeft men het beheer afgestemd op het behoud van de weidevogels. De wat latere maaidatum is gunstig voor de weidevogels. Bemesting vindt er niet plaats of dat moet zijn door door het extensieve ingeschaarde vee. Door de hoge winterwaterstand komt de grasgroei in het voorjaar maar laat op gang hetgeen gunstig is voor de kievit die niet van hoge grasgroei houdt.
Nog in 2017 werd het broedaantal bij een weidevogelkartering vastgesteld op 15 broedparen maar dit voorjaar
(1 april 2020) kwam ik bij een telling niet verder dan 6 broedterriitoria voor de gehele polder. Wel leert de ervaring voor dit gebied dat zich wat later in het voorjaar nieuwe broedparen vestigen. W.s. gaat het dan om broedvogels die elders zijn verstoord en/of legsel hebben verloren en zich met een 2e legsel vestigen in de Hooge Boezem.

Kievit op nest in het natuurgebied de Hooge Boezem bij Haastrecht. Foto: 28 maart 2020
Agrarische Polder Keulevaart oostelijk van Haastrecht
In mijn jeugdjaren was de polder Keulevaart een zeer rijke weidevogelpolder waar zelfs nog een enkele kemphaan tot broeden kwam. Van die prachtige weidevogelstand is helaas niet veel meer over. Buiten de Benschopper Boezem (hieronder beschreven) broeden er in de polder Keulevaar nog maar weinig kieviten. Het gaat om minder of maximaal 10 paar, een triest aantal als je weet dat door mij rond 1970 (onderzoek gedaan ter voorbereiding van de eventuele aanwijzing reservaten in het kader van de uit te voeren ruilverkaveling Lopikerwaard) hier nog meer dan 75 broedparen werden geteld.
Benschopper Boezem (natuurgebied) bij Haastrecht
Deze voormalige boezem, ter grootte van ca. 50 hektare ligt in de polder Keulevaart oostelijk van Haastrecht en is eigendom van Staatsbosbeheer. Het natuurgebied is opgesplitst in verschillende deelgebied welke jaarlijks worden onderzocht op het voorkomen van weidevogels.
Ook in het voorjaar is onderzoek gedaan naar het aantal broedende kieviten (en andere weidevogels).
Een totaal van 12-14 broedterritoria kievit werd vastgesteld. 7-8 paar in het weidevogelblok tussen de Tiendweg-Provinciale weg Oost, 2 paar in het moerasdeel, en 3-4 paar in het weidevogelstukje polder Hoonaard. In het deel met botanisch beheer geen broedende kieviten.

Overzicht van het weidevogelblok Benschopper Boezem gelegen tussen de Tiendweg en de Hollandse IJsel. Foto: 1 maart 2020
Fenologie: De eerste vogels van het voorjaar met kuikens
Er zijn onder de vogels uiteraard eerstelingen die kuikens hebben in het voorjaar. Van een paar soorten die er zeer vroeg bij waren toon ik U foto's.

25 maart 2020. De eerste grauwe ganzen met kuikens die ik tegenkwam. Polder Oukoop in Reeuwijk op de Enkele Wiericke.

31 maart 2020. De eerste meerkoet met kuikens die ik tegenkwam. Hooge Boezem bij Haastrecht.

31 maart 2020. De eerste wilde eend met kuikens die ik tegenkwam. Tiendweg polder Stein Zuid bij Haastrecht.