Weidevogels en de aantalsontwikkeling in 
reservaat polder Stein


Broedsucces grutto's 2023

De laatste jaren worden de weidevogels in de polder Stein Noord door Staatsbosbeheer zelf gekarteerd. Als gruttoman ben ik vooral geïnteresseerd in hoe succesvol het broeden is van grutto's. Alarmtellingen zijn een goed middel om een beeld te krijgen, met name tellingen aan het eind van mei /begin juni van het aantal alarmerende grutto's op hekpalen geeft kan een grove indicatie geven van het aantal gruttoparen met kuikens. Als grutto's wat grotere kuikens hebben is de mobiliteit vrij groot en worden flinke afstanden afgelegd op percelen. Als het gras wat hoger staat en er zijn paaltjes of hekpalen in de buurt zitten de grutto-ouders er graag op omdat ze dan beter uitzicht hebben en op die manier de kuikens beter kunnen beschermen door te alarmeren als het nodig is.

28 mei 2023 heb ik een telling uitgevoerd en alle hekken en paaltjes afgekeken op grutto's. Ook heb ik meegenomen grutto's niet op hekken zittend maar  wel luid alarmerend. Zo'n telling is natuurlijk niet dekkend maar toch geeft het wel een grof beeld v.w.b. het broedsucces. Voor heel Stein Noord kwam ik op 2 grutto's op hekpalen zittend druk alarmerend, 1 gruttopaar alarmeerde aan de westkant tegen de Willenskade aan in grasland.
2 gruttoparen alarmeerden in het agrarische begraasde blok Kort Roggebroek waarvan 1 grutto op een hek. Deze grutto's hebben daar niet gebroed maar zijn met de kuikens vanuit Stein Noord naar dit blok gegaan omdat het goed kuikenland is door de begrazing. Dat het met sommige grutto's niet goed is gegaan met het broedseizoen liet de aanwezigheid van een groep van 22 adulte grutto's in zomerkleed op de oostelijke plasdras zien.

2 juni 2023. Nog een telling uitgevoerd. Totaal voor Stein was 5 alarmerende gruttoparen. Een paar aan de westkant van Stein ter hoogte van de boerderij van Jos Straver, een grutto ter hoogte van het recreatiebos op een hekpaal vlak bij een plasdras, drie gruttoparen (een op hekpaal) alarmerend op een overvliegende bruine kiekendief in blok Kort Roggebroek op begraasde graspercelen van Ardy de Goeij.

5 juni 2023. Deze telling leverde de volgende gegevens op. Een totaal van 5 alarmerende gruttoparen. Grutto's van de westkant polder Stein lijken verdwenen te zijn. 1 gruttopaar alarmerend bij de oostelijke plasdras in Stein, en 4 paren in het begraasde blok grasland (Kort Roggebroek) tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. Deze percelen waren beweid en soms gemaaid. De beweide percelen worden met melkvee beweid en een perceel wordt dan maar een dag afgeweid. Daardoor blijft er flink wat vegetatie staan. Na een aantal dagen opgroei zijn deze percelen precies geschikt als kuikenland. Vandaar de 4 gruttoparen, en 1-2 paartjes tureluurs die hier met de kuikens naar toe waren getrokken w.s. uit Stein Noord of misschien  wel uit de polder Oukoop- en Negenviertel.  

Op de voorgrond een grutto wakend op een hekpaal en op de achtergrond op een flinke afstand een grutto wakend van een ander paar.
In totaal verbleven er in dit blok tussen de loopstal Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen 4 gruttopaartjes met kuikens. Foto: 5 juni 2023


Vroeg broedende grutto's voorjaar 2022 Polder Stein 


De gemiddelde datum dat grutto's een volledig legsel hebben (vier eieren) en beginnen met broeden ligt zo rond 5 -15 april. Bekend is dat er hele vroege legsels zijn maar die zijn ver in de minderheid. Veldwaarnemingen dit voorjaar in de eerste twee weken van maart gaven de indruk dat verschillende grutto's er al vroeg bij waren met het gaan nestelen. Reeds op 9 maart werd tijdens de controle van een paar reservaten rond Reeuwijk geconstateerd, dat er al heel wat territoriale paren aanwezig waren. Op 12 maart werd in de polder Stein  zelfs al een grutto gezien (en gefotografeerd) die een nestkuiltje gedraaid had en dode grasstrootjes verzamelde en in het kuiltje bracht. Dat vroege territoriale gedrag kan te maken hebben met het vroege voorjaar waarbij zich de vraag voordoet in hoe verre dit te maken heeft met de klimaatverandering. Wel is duidelijk dat het vervroegd gaan nestelen van grutto's gunstig kan zijn omdat de kuikens dan wellicht een betere overleving kans zullen hebben, zeker op agrarische graslanden zonder beschermingsmaatregelen, die al eind april-begin mei worden gemaaid.  De meeste gruttoparen met kuikens die ik momenteel (22 mei 2022) in het reservaat Stein Noord en een paar andere  reservaten rond Reeuwijk-Haastrecht zie rondlopen (Benschopper Boezem, Hooge Boezem)  zijn een tot twee weken ouden en hebben dus nog verschillende weken te gaan voordat ze vliegvlug zijn.


12 Maart 2022. Polder Stein Noord. Gruttoman is bezig met kuiltje draaien en grassprietjes gooien ten teken dat er
voorbereidingen voor nestbouw plaats gaat vinden.


2 April 2022. Polder Stein Noord. Op de voorgrond twee grauwe ganzen. Daar achter een broedende grutto op het nest zich poetsend.
De grutto werd al op 30 maart 2022 op het nest gezien met een volledig legsel van 4 eiieren.  Op 3 april 2022 werd zelfs een 2e grutto op het nest gezien op een aangrenzend perceel.


20 Mei 2022. Grutto-ouder van het onderstaand kuiken. Wakend, slapend  en af en toe een aanval op de vele
vervelende kauwtjes die hier rondliepen.


22 Mei 2022. Polder Stein Noord. Gruttokuiken van bijna 4 weken oud met ouder. Begint al goed in de veren te komen. Kuiken kan over ruim een week al de eerste vliegpogingen doen verwacht ik. Als ze kunnen vliegen blijven ze toch nog een week onder de hoede van de ouders voordat ze zelfstandig worden.


22 Mei 2022. Nog een portretje van het gruttokuiken van 4 weken oud.


Voorjaar 2022. Druk bij de plasdras met weidevogels

Door het droge voorjaar dreigde de plasdras aan de oostkant van Stein Noord uit te gaan drogen. Op een van de plasdras percelen is water ingebracht en daar reageerden diverse weidevogels op door er met hun kuikens naar toe te trekken. Een aanval op een zwarte kraai door de weidevogels op 20 mei 2022 leverde een luchtgevecht op waar een 12-tal kieviten, 5 grutto's en 3 tureluurs zich goed lieten  gelden. De zwarte kraai vertrok als een speer met zoveel vogelgeweld.


17 Mei 2022. Plasdras polder Stein Noord aan de oostkant. Aantrekkelijk voor weidevogels met hun kuikens om naar toe te trekken. 


Weidevogelseizoen voorjaar 2021 Polder Stein Noord. Alarmtellingen 

Alarmtellingen grutto/tureluur in het reservaat Polder Stein noord
De polder Stein Noord is in 2021 gekarteerd door SBB (Kees van Eerde ).

Freek Mayenburg heeft nog een paar  alarmtellingen uitgevoerd in de polder Stein Noord. Er zijn door hem geen insteken gemaakt in de polder Stein maar er is langdurig gelet op in het broedgebied aanwezige en/of overvliegende predatoren als bruine kiekendief, buizerd, blauwe reiger, zwarte kraai, kleine mantelmeeuw en eventuele grondpredatoren waar de weidevogels op reageerden. Er is per telling een flinke tijd (1 tot 2 uur) geobserveerd vanaf toegangshekken bij het werkpad achter de huizen aan de Twaalfmorgen.

De polder is voor de alarmtelling  in een paar telvakken opgesplitst. In totaal voor de nrs 3, 4, 12 t/m 15 werden op 4 juni 2021 16 alarmerende gruttoparen waargenomen. Dit zal een minimum zijn, het werkelijke aantal moest vrijwel zeker hoger zijn omdat er geen insteken in de percelen is gemaakt. 

Bijlage: Kaart met de ligging en nummering van de verschillende telgebieden.
De nrs 3,4,12, 13, 14 en 15 betreffen  de polder Stein Noord

26 mei 2021. Alleen blokje Straver oostelijk Willenskade. 3 gruttoparen alarmerend met kuiken(s).
Verspreid door polder Stein Noord op hekpalen tegen de Twaalfmorgen aan 2 alarmerende grutto's gezien.  In Kort Roggebroek een gruttopaar alarmerend naast plasdras waarvan vrouwelijk exemplaar alarmerend op hekpaal zittend.

27 mei 2021. Alleen blokje Straver oostelijk Willenskade. 2 gruttoparen alarmerend met kuiken(s).
Verspreid door polder Stein Noord op hekpalen tegen de Twaalfmorgen aan 2 alarmerende grutto's.  Wat verder af van de Twaalfmorgen richting spoorlijn in de polder 1 grutto op hekpaal en 5 grutto's jagend achter een vliegende bruine kiekendief. In Kort Roggebroek een gruttopaar alarmerend naast plasdras

2 juni 2021. Avondtelling gehele polder. Westelijke plasdras 27 adulte grutto's als groep zonder alarm. Bij de plasdras 2-3 paar grutto's alarmerend en 4 paar tureluur alarmerend. Op de plasdras maar liefst 51 bergeenden aanwezig en 3 lepelaars.
In polder Stein verspreid van plasdras tot Willenskade 8-9 paar grutto's alarmerend en 6-7 paar tureluur alarmerend. 

4 juni 2021. Middagtelling gehele polder. Op de westelijke plasdras 53 adulte grutto's als groep. In de polder verspreid tussen de Willens kade en de Oukoopsedijk 32 alarmerende grutto's. Opvallend, het grootste deel van de alarmerende grutto's dicht tegen de Twaalfmorgen aan. Diverse grutto's op hekpalen alarmerend. Ongeveer de helft van de alarmerende gruttoparen verbleef in Stein oost geconcentreerd  vanaf het recreatiegebied wat loopt naar plas Kalverbroek tot de omgeving van de  plasdras stukjes.

8 juni 2021. Alleen bij de plasdras geteld. Op de westelijke plas zat een groep van 23 adulte grutto's. Ook liep hier een gruttopaar met een halfwas kuiken. Rondom de plasdras nog 4 alarmerende gruttoparen waarvan een paar in het blok tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. Twee alarmerende gruttoparen (gezien een groot kuiken) in de polder Lang Roggebroek tegen de Twaalfmorgen aan. Rondom de plasdras ook 5-6 alarmerende tureluurpaartjes.

9 juni 2021. Een avondtelling uitgevoerd op de plasdras rond 21.15 uur. Op de plasdras 27 volwassen grutto's in rust. Niet geteld tot schemer dus aannemelijk dat er nog wel meer grutto's bij zijn gekomen.
Ook in grasland rondom de plasdras 3-4 paar alarmerende grutto's. Op de plasdras 31 tureluurs, 25 volwassen exemplaren en 6 juvenielen, van halfwas tot vliegvlug. 

11  juni 2021. Een avondtelling uitgevoerd. Eerst de polder gecontroleerd op alarmerende grutto's en tureluurs. Een totaal van 9 alarmerende gruttoparen en 8 tureluurparen was het resultaat door ruimdurige observaties vanaf het werkpad langs het reservaat. Op de plasdras verbleven om 21.45 33 adulte grutto's en  11 tureluurs waartussen 3 vrijwel vliegvlugge gruttokuikens), een steltkluut, een witgat en 2 lepelaars. Later op de avond (22.35 uur) waren daar  nog eens 36 grutto's bij gekomen zodat het totaal grutto's voor deze avond op 69 uitkwam, waartussen 3 vliegvlugge gruttokuikens.

12 juni 2021. Avondtelling bij plasdras door Jorian Eijkelboom.  Om 21.37 uur waren 48 adulte grutto's op de plas aanwezig waaronder 8 vliegvlugge kuikens, 32 adulte tureluurs en 12 juvenielen. Op hetzelfde tijdstip ook 23 adulte foeragerende grutto's op weiland bij de plas waartussen een vliegvlug kuiken. Om 22.30 was het totaal op de plas 120 grutto's en 50 tureluurs maar toen kon het verschil tussen volwassen en juvenielen niet meer worden gezien.


13 juni 2021. In de polder Stein Noord zelf vrijwel geen grutto-alarm meer. Nog een grutto wakend op een hekpaal, maar alle andere andere hekpalen in Stein waren onbezet. Ook geen reacties meer op vliegende predatoren. Geen insteken gemaakt.
Wel was het druk met weidevogels rondom de plasdras. Op de plasdras zelf een juveniele grutto en een 30-tal tureluurs waaronder 6-7 fel alarmerende paren die veel last hadden van een 4-tal zwarte kraaien die het op de kuikens hadden voorzien. In de polder Lang Roggebroek liep een gruttopaar met twee bijna vliegvlugge kuikens en ook zaten apart twee zelfstandige vliegvlugge gruttokuikens.  Ook hier twee paartjes tureluur druk alarmerend.

Twee zelfstandige vliegvlugge gruttokuikens op gemaaid grasland in de polder Lang Roggebroek.
Foto: 13 juni 2021


Een van de vier zwarte kraaien die het de diverse tureluurparen erg lastig maakten met de bedoeling kuikens te roven.
Foto: 13 mei 2021


15 juni 2021. Aan de westkant in blok tegen de Willenskade aan een tureluur alarmerend, twee scholeksters met grote kuikens en 3 grutto's waarvan een paar met een vrijwel vliegvlug kuiken. In het middendeel van Stein een alarmerende grutto en een tureluur op een hekpaal. Geen reactie meer op twee boven de polder jagende bruine kiekendieven en verschillende zwarte kraaien. Aan de oostkant op de westelijke plasdras 28 grutto's rustend waaronder 6 vliegvlugge kuikens. Ook 17 tureluurs op de plasdras waarvan minimaal 6 vliegvlug dan wel bijna. In de polder Lang Roggebroek dicht tegen de plasdras 2 gruttoparen met minimaal 3 grote kuikens op gemaaid grasland. Hier ook een scholekster met een al groot kuiken en een paartje tureluurs. Twee paar tureluurs alarmerend in het polderdeel Kort Roggebroek tussen de boerderij van Ardy de Goeij en de Twaalfmorgen. In de polder Stein op deze dag de eerste twee percelen gemaaid.

18 juni 2021. Nog maar twee percelen gemaaid en afgeruimd. Weinig alarm meer in de polder m.u.v. rond de plasdras. In blok westelijk naast de Willenskade een alarmerend gruttopaar en twee paar tureluurs. Bij de plasdras 3 paar tureluur alarmerend. Ook in Lang Roggebroek tegen de plasdras aan nog een paartje tureluurs alarmerend. En ook in het beweide blok tussen de Goeij en Twaalfmorgen (Kort Roggebroek) twee alarmerende paartjes tureluur. Op de plasdras om 13.30 uur geen grutto's aanwezig.

24 juni 2021. Een 10-tal percelen gemaaid. Geen grutto's (17.10 uur) in de polder en op de plasdras. Op de plasdras 8 tureluurs waarvan 3 juvenielen vliegvlug.

1juli 2021. Een middagtelling bij de plasdras leverde  31 grutto's op waartussen 12 juveniele exemplaren konden worden onderscheiden. 


8 juli 2021 Verzamelende Juveniele grutto's in de polder Stein

8 juli 2021 Avondtelling door Hans van Gasteren. Op de plasdras Stein Noord verbleven 90 grutto's, en bijzonder, op een na allemaal juvenielen met daartussen slechts een adulte grutto. Bekend is dat juveniele grutto's groepen vormen en nog een tijdje rondzwerven voordat ze zuidwaarts vertrekken. Blijkbaar is dit zo'n groep die er voor gekozen heeft om op de plasdras in Stein te overnachten.
Ook op 8 juli 2021 werden op de Hooge Boezem in de middag om 15.00 uur 190 grutto's geteld door Pim Steenbergen. Helaas is niet bekend of hier ook veel juvenielen bij waren. Maar het lijkt er in ieder geval op dat het broedseizoen 2021 voor grutto's behoorlijk succesvol is geweest.


9 juli 2021. Ongeveer 60-65% van reservaat nog niet gemaaid. Maar daar geen alarm meer van grutto's en tureluurs. Op de plasdras  11 grutto's aanwezig, 10 juvenielen en 1 adult exemplaar.

12 juli 2021. Nog steeds 60-65% reservaat ongemaaid. Op de plasdras zaten 10 grutto's rustend. 8 juvenielen en 2 adulten.


Gruttovrouw  alarmerend paar in perceel grenzend aan westelijke plasdras in polder Kort Roggebroek onderdeel polder Stein Noord.
Op de achtergrond spoorlijn en het wit van massaal groeiende vegetatie van fluitenkruid. Foto: 26 mei 2021


Alarmerende grutto op hekpaal in polder Stein Noord ter hoogte van het recreatiegebied wat grenst aan plas Kalverbroek.
Foto: 4 juni 2021


Weidevogelseizoen voorjaar 2020 Polder Stein. Redelijk broedsucces

Alarmtellingen grutto/tureluur in het reservaat Polder Stein noord
De polder Stein Noord is in 2020 gekarteerd door SBB (Jonathan Leeuwis).

Daarnaast zijn door Freek Mayenburg nog diverse  alarmtellingen uitgevoerd in de polder Stein Noord. Er zijn door hem geen insteken gemaakt in de polder Stein maar er is langdurig gelet op in het broedgebied aanwezige en/of overvliegende predatoren als bruine kiekendief, buizerd, blauwe reiger, zwarte kraai, kleine mantelmeeuw en eventuele grondpredatoren. Er is per telling een flinke tijd (1 tot 2 uur) geobserveerd vanaf toegangshekken bij het werkpad achter de huizen aan de Twaalfmorgen.

De polder is voor de alarmtelling  in een paar telvakken opgesplitst. In totaal werden op 25 mei 2020 14 alarmerende gruttoparen waargenomen. Dit zal een minimum zijn, het werkelijke aantal moest vrijwel zeker hoger zijn omdat er geen insteken in de percelen is gemaakt. Ook na 25 mei is nog verschillende keren op alarm geteld zoals onderstaand is te lezen.

Bijlage: Kaart met de ligging en nummering van de verschillende telgebieden.
De nrs 12, 13, 14 en 15 betreffen  de polder Stein Noord


Blok 12 Grutto-Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok Jos Straver.
25 mei 2020.
3 paar grutto alarm, 2 paar tureluur alarm, 4 paar kievit alarm, 2 paar scholekster Er werd gealarmeerd op een groep vliegende en indringende kauwen. Een paar grutto en een losse grutto voedsel zoekend op grasland noordelijk Twaalfmorgen maar geen alarm.
29 mei 2020 alarmeerden er nog 2 gruttopaar, een gruttopaar met twee kuikens van ruim twee weken oud, 2 paar tureluurs en 2 paar kievit. Een kievit was weer gaan nestelen en werd gezien op het nest, een nestelende scholekster en 3 paar scholekster zonder territoriumgedrag. Geen voedselzoekende grutto’s meer op het grasland noordelijk van de Twaalfmorgen.
2 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 2 paar tureluur alarm, 2 paar scholeksters, 2 paar kievit.
6 juni 2020. 1 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 1 paar tureluur, 1 paar scholekster en 2 paar kievit.
14 juni 2020. 1 paar grutto alarm, 2 paar tureluur, 1 paar scholekster en 6 losse scholeksters
22 juni 2020. 1 paar grutto alarmerend en 1 paar scholeksters alarmerend.
25 juni 2020. 1 paar grutto alarmerend.

              Grutto wakend op hekpaal met 2 kuikens van ca. 2 weken oud. Foto: 25 mei 2020


Blok 13 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok tussen Jos Straver – Habben Jansen
25 mei 2020. 4 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 5 paar kievit alarm. 2 paar scholekster alarm
Er werd gealarmeerd op twee overvliegende buizerds en een kleine mantelmeeuw
6 juni 2020. 3 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 2 paar grutto, 2 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. Geen grutto’s. 2 paar tureluur, 2 paar scholekster


Blok 14 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok Habben Jansen – de Pauw

25 mei 2020. 2 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 3 paar kievit alarm.1-2 paar scholekster alarm
Er werd gereageerd op overvliegende bruine kiekendief en twee zwarte kraaien.
6 juni 2020. 2 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 2 paar grutto, 1 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. Geen grutto’s. 1 paar tureluur. 1 paar scholekster

Blok 15 Alarmtellingen polder Stein Noord. Blok de Pauw –Haag Nap- Steinse kade
25 mei 2020. 5 paar grutto alarm. 2 paar tureluur alarm. 2 paar kievit alarm.1 paar scholekster alarm
Er werd gereageerd op overvliegende bruine kiekendief, 2x buizerd en een zwarte kraai.
Op een aanwezige groep van maar liefst 18 zwarte kraaien die de polder afstroopten en overvlogen werd niet gereageerd.
6 juni 2020. 3 paar grutto alarm.
10 juni 2020. 4 paar grutto, 2 paar tureluur, 2 paar scholekster
14 juni 2020. 2 paar grutto. 2 paar tureluur. 1 paar scholekster.


Gruttoalarmtellingen van paren per gebied voorjaar 2020

Blok 12 t/ 15  Polder Stein Noord (Staatsbosbeheer) 
(Teller Jonathan Leeuwis)
Totaal broedterritoria    9 juni               
            23                                18


Meerdere grutto-alarmtellingen juni 2020 reservaat polder Stein noord
Nog een globale alarmtelling is uitgevoerd op 6 juni 2020. Ook weer door ruim een uur lang te observeren vanaf de toegangshekken aan de Twaalfmorgen. Het waaide hard ongeveer windkracht 5/6, half bewolkt en een temperatuur van ca. 15 graden. Er werden 9 paar grutto’s alarmerend geteld en op de plasdras zaten 5 adulte grutto zonder vliegvlugge kuikens. Het aantal van 9 paar grutto is een absoluut minimum. Er zal door SBB nog een alarmtelling worden uitgevoerd waarbij  insteken in de percelen worden gemaakt.
9 juni 2020 is door SBB (Jonathan Leeuwis) een alarmtelling uitgevoerd via het maken van diverse insteken in percelen. Er werden 18 alarmerende gruttoparen geteld en 15 alarmerende tureluurparen.
10 juni 2020 op een 5-tal plekken bij toegangshekken op afstand van elkaar de polder ruim een uur geobserveerd op vliegende predatoren. 5 kleine mantelmeeuwen, 2 bruine kiekendieven, 2 buizerds, 7 zwarte kraaien, 6 blauwe reigers waren aanwezig waar de weidevogels af en toe op reageerden. In totaal werden 9 paar alarmerende grutto’s geteld en 6 paar tureluurs alarmerend. Geen insteken in de percelen ingemaakt.
14 juni 2020. Opnieuw op een 5-tal plekken bij toegangshekken op afstand van elkaar de polder ruim een uur geobserveerd op vliegende predatoren. 3 kleine mantelmeeuwen, 2 bruine kiekendieven, 3 buizerds op palen zittend, 3 zwarte kraaien, 3 blauwe reigers en 25 kauwen waren aanwezig. 3 paar alarmerende grutto’s en 7 paar alarmerende tureluurs.


Voorjaar 2019 Gruttoalarmtelling 17 mei

Om toch een beeld te hebben over het broedsucces van  grutto's is op 17 mei 2019 een alarmtelling uitgevoerd via het maken van een 5-tal insteken in polder Stein Noord. Dit resulteerde in een aantal van 19-21 alarmerende paartjes grutto.
Het aantal alarmerende tureluurs lag een stuk lager als op de alarmtelling in 2018 op 16 mei. Toen werden 23-26 alarmerende paren geteld. Nu was dat aantal maar ongeveer de helft (12-15). Vooral bij de plasdras aan de oostkant was het een stuk minder.
Verder werden nog 10-11 tal alarmerende paartjes scholeksters  geteld.

Deelgebieden alarmerende gruttoparen op 17 mei 2019
Blok Willenskade tot spoorbos  4 paar
Spoorbos  tot aan gegraven veenput   2 paar
Gegraven veenput tot Bosje/veenput Boere 1 paar
Bosje/veenput Boere tot aan Steinse kade 7/8 paar(veel paren bij Nap)
Blok Steinse kade tot Oukoopse kade/plasdras  5-6 paar


Grutto-ouder met onder zich twee kuikens die worden opgewarmd. Een kuiken verkende de omgeving. Dit was een van de vier paartjes grutto's die hebben gebroed in het blok tussen het spoorbos en de Willenskade aan de westkant van polder Stein Noord.
Foto: 9 mei 2019


Gruttokuiken tussen een vegetatie van  kruipende boterbloemen/geknikte vossestaart druk op zoek naar insecten.
Polder Stein/Kort Roggebroek op perceel biologische boer Ardy de Goeij. Foto: 23 mei 2019.


Redelijk succesvol broedseizoen voor grutto's en tureluurs in voorjaar 2019

14 juni 2019 heeft SBB-beheerder Peije 't Lam nog een laatste alarmtelling uitgevoerd. Er alarmeerden nog steeds diverse grutto- en tureluurpaartjes en dat was het bewijs  dat ze nog steeds een of meer kuikens hadden. De oudervogels waakten bij voorkeur op hekpalen zodat ze boven het al hoog opgaande gewas de boel goed in de gaten konden houden. De kuikens  waren al bijna vliegvlug en twee tureluurkuikens konden zelfs al vliegen. T.o.v. van vorige jaren kan nu worden gesproken over een succesvol broedjaar.

Staatsbosbeheer heeft vervolgens afspraken gemaakt met pachters om op de percelen waar zich nog kuikens bevonden de maaidatum wat uit te stellen.


Wakende en alarmerende grutto op hekpaal. Foto: 15 juni 2019.

Deze grutto zat vlak langs de Twaalfmorgen en was fotomodel voor de vele fietsers die langs kwamen. Ik heb heel wat mensen foto's zien maken.

Wakende tureluur op hekpaal. De grote tureluurkuikens van foto onder behoorde bij deze ouder. Foto: 15 juni 2019


Twee al grote jonge tureluurs die al aardig konden vliegen. Maar de ouders waakten nog steeds over ze. Foto: 15 juni 2019


De in Spanje (Extremadura Sancta Maria)  geringde grutto heeft ook in 2019 weer in de polder Stein gebroed.
Alarmeerde op 21 juni 2019  (twee bijna vliegvlugge kuikens), vrijwel bij hetzelfde perceel als waar in 2014, 2015 en 2018 een of meer kuikens zijn grootgebracht. Foto: met dank aan Henk Kok.


Voorjaar 2018:  weidevogelontwikkelingen in Stein

Polder Stein is een belangrijk broedgebied voor weidevogels. Hoewel er in het voorjaar 2018 in de polder Stein geen broedvogelbasiskartering is uitgevoerd valt er toch wel wat te zeggen over hoe het broedseizoen in kwantitatieve zin voor de soorten grutto en tureluur is verlopen.

In mei en juni 2018 zijn door Freek Mayenburg verschillende tellingen uitgevoerd speciaal gericht op alarmerende grutto's en tureluurs. Eerder in het voorjaar zo rond half april op het tijdstip van nestelen zijn geen tellingen gedaan. Voor de alarmtellingen zijn een aantal insteken gemaakt vanaf de Twaalfmorgen waarbij door percelen af te lopen naar de spoorlijn de aantallen alarmerende grutto's en tureluurs konden worden genoteerd. Aanvullend zijn observaties gedaan vanaf de Twaalfmorgen gericht op het reageren van de weidevogels op overvliegende of aanwezige predatoren.
De volgende aantallen alarmerende broedparen voor de polder Stein konden genoteerd worden:
Polder Stein                      16 mei 2018                    27 mei 2018                 14 juni 2018            20 juni 2018
Grutto's                                  21-26 paar                         9-11 paar                        5 paar                     2 paar
Tureluur                                 23-26 paar                               n.g.                             6 paar                        n.g.
Scholekster                                   n.g.                                 6-7 paar                          n.g.                            n.g.

 


Wakende gruttoman nabij de plasdras in Kort Roggebroek die me bij het benaderen druk schreeuwend liet weten dat ik niet welkom was omdat zijn kuikens in de buurt zaten. Hij was trouwens niet de enige. Uiteindelijk had ik een kleine 20 weidevogels boven mijn hoofd waaronder opvallend veel tureluurs en kieviten. Foto: 16 mei 2018.


Kaart van de polder Stein met de getelde aantallen alarmerende grutto- en tureluurparen op 16 mei 2018 en elf dagen later op 27 mei 2018 van het aantal alarmerende gruttoparen.


Alarmtelling 16 mei 2018

De tureluur doet het steeds beter als broedvogel in de polder Stein. Dit lijkt in belangrijke mate veroorzaakt te worden door de aanwezigheid van natte delen in Stein en dat zijn o.a. het blok aan de westkant wat een paar jaar geleden is vernat, en de plasdras die goed nat wordt gehouden in tegenstelling tot het verleden waardoor de plasdraspercelen in die jaren soms al vroeg in het voorjaar volledig droog vielen.

Het aantal gruttoparen voor de polder Stein lijkt t.o.v. vastgestelde aantallen bij broedvogelkarteringen in eerdere jaren wel iets gedaald maar dat is logisch omdat de getelde aantallen gebaseerd zijn op basis van alarmtellingen. Het werkelijke aantal gruttoparen dat een broedsel is begonnen zal wellicht hoger zijn geweest, maar diverse zullen zijn gepredeerd of verdwenen door andere oorzaken. Als van die getelde 21-26 paar alarmerende grutto's op 16 mei een  kuiken per paar vliegvlug zou worden, zou het broedseizoen geslaagd zijn. Maar de alarmtellingen op 27 mei lieten zien dat het aantal alarmerende gruttoparen op die datum fors was gedaald terwijl de kuikens nog steeds niet vliegvlug konden zijn.


Foto links: grutto oudervogel alarmerend op hek in het blok aan de westkant van de polder Stein.
Foto rechts: Vliegvlug gruttokuiken van de oudervogel links op foto. Nog wel steeds onder bescherming door de ouders.


Alarmerende grutto's op 27 mei 2018

Het is inmiddels 27 mei 2018 vroeg in de ochtend en de polder ligt er een stuk stiller bij dan op de alarmtelling van 16 mei 2018 constateer ik. Ruim twee uur staan te observeren  op verschillende plekken gericht op het alarmeren van weidevogels op vliegende predatoren.  De laatste zijn er opvallend veel. Diverse buizerden, een bruine kiekendief, verschillende zwarte kraaien, blauwe reigers en een groep kauwen. Er zijn geen insteken in de percelen gemaakt maar met de verrekijker op grutto's gelet die alarmvluchten maakten gericht op predatoren. Het aantal alarmerende grutto- en tureluur-paren was een stuk minder dan op 16 mei j.l. Alleen in het polderdeel zuidelijk van de plasdras alarmeerden 2-3 paren grutto's en twee paar tureluurs op een overvliegende kleine mantelmeeuw en wat later op een blauwe reiger, in het blok aan de westkant van de polder bij Straver hadden 3 paren grutto's en 3 paren tureluurs het flink aan de stok met een groep kauwen. Oostelijk van het blok van Straver ook nog 2 paar grutto's alarmerend. In het middendeel van de polder slechts een grutto zittend op een paal en een paar in een beweid grasland, maar er werd in dit deel bij het overvliegen van zwarte kraaien en buizerds alleen door scholeksters  gealarmeerd. 
Alles bij elkaar kwam ik niet verder dan hooguit 10 paar grutto's. Wel alarmgedrag van scholeksters. Minstens 6-7 paar telde ik fel alarmerend vliegend achter predatoren voor de hele polder. Wat zou de oorzaak kunnen zijn van die afname van grutto's zo vroeg ik me af? De gruttokuikens konden in ieder geval nog niet vliegvlug (en vertrokken) zijn. Zeker is in ieder geval dat de predatiedruk fors is. Toch is daarmee nog niet geheel duidelijk waarom in het middendeel van de polder zo'n beetje alle grutto's verdwenen waren terwijl er nog wel diverse alarmerende paren aan de west- en oostkant verbleven.

Alarmerende grutto's op 14 juni 2018

15 juni is de datum waarop de pachters de landerijen in principe mogen gaan maaien tenzij er nog flinke aantallen alarmerende weidevogels met kuikens aanwezig zijn. Zuidelijk van de plasdras alarmeerden 2 paar grutto's en 1 paar tureluurs. Op de plasdras zelf alarmeerden 2 paar tureluurs en een visdiefpaar wat hier broedde en twee kuikens had. Ook in het blok aan de westkant van Stein alarmeerden nog steeds twee gruttoparen, waarvan een paar met een reeds vliegvlug kuiken. In het middendeel van de polder ook nog 1 alarmerende gruttopaar.
Voor de hele polder kwam ik tot de volgende aantallen alarmerende grutto's en tureluurs. 5 paar grutto's en 6 paar tureluurs. Op de plasdras telde ik op 11juni 2018 een 70-tal tureluurs waartussen diversen  vliegvlugge juveniele exemplaren. En hier ook 7 adulte grutto's met 2 vliegvlugge kuikens aanwezig.


Vliegvlugge tureluurkuiken op de plasdras op 13 juni 2018. Op 11 juni 2018 verbleven op de plasdras maar
liefst 70 tureluurs, waaronder diverse vliegvlugge juvenielen.


Voorjaar 2018. Geringde grutto opnieuw broedend in de polder Stein

De geringde grutto die in 2014  succesvol broedde in de polder Stein, was ook in 2015 aanwezig in Stein. Daarna niet meer gezien. Tot 10 mei 2018 toen het exemplaar opnieuw werd gefotografeerd op de plasdras in Stein. Wederom in het broedgebied vlak bij de plek waar de grutto in 2014 broedde.

Foto: 10 mei 2018. Met dank aan Gert Vonk. Na die datum echter niet meer waargenomen.


Late paring tureluurs op plasdras in de polder Stein. Foto: 15 mei 2018. Verstoorde exemplaren of late broeders?


Alarmerende grutto zittend op een waterpomp die via zonnecollectoren water oppompt in een greppel om op die manier het perceel aantrekkelijker te maken voor weidevogels en hun kuikens. Leuk te constateren dat het ook werkt. Foto: 16 mei 2018.


Predatie voorjaar 2018

Hoe zit het met de predatie van eieren en kuikens van weidevogels in de polder Stein? In het voorjaar van 2018 heb ik er de nodige tijd in gestoken om daar een beeld over te krijgen. Dat is gedaan door regelmatige observaties vanaf de Twaalfmorgen met zicht op de percelen. Een broedende bruine kiekendief, een toppredator die veel jonge vogels vangt, nestelde langs de spoorlijn. Het jachtgebied van het paar lag in belangrijke mate buiten Stein was mijn indruk, maar toch was het paar ook regelmatig te zien in Stein zelf. De weidevogels reageerden fel op de kieken, maar het permanent jagen in Stein zelf constateerde ik niet. In het westelijk deel van Stein hadden de daar aanwezige weidevogels veel last van groepen kauwen uit het aangrenzende Goverwelle. Kievit, grutto, tureluur en een scholeksters hadden het erg druk met de kauwen verjagen. Wellicht zijn er toch slachtoffers gevallen ben ik bang.
Een waarneming was er van een hermelijn die door een perceel rende met boven zich diverse kieviten, grutto's en tureluurs. Zelfs een bergeendpaar alarmeerde. De twee in het voorjaar doodgereden bunzings op de Twaalfmorgen bewijzen dat er diverse marterachtigen in het gebied leven. Meerdere buizerds verbleven regelmatig in de polder, loerend vanaf hekken en paaltjes. De polder afkijkend met de verrekijker ontdekte ik op een moment verspreid vier buizerden zittend op paaltjes, terwijl daar normaal gesproken alarmerende grutto's op zouden moeten zitten. Verschillende zwarte kraaien werden regelmatig aangevallen door kievit, tureluur en grutto, maar dat werd na de 2e helft van mei alleen maar minder. Hoewel dit voorjaar groepen zwarte kraaien ontbraken die de polder afstroopten zoals enkele jaren geleden het geval was, waren er verspreid over de polder overal losse exemplaren aanwezig. Ook op de aanwezige en overvliegende blauwe reigers werd regelmatig gealarmeerd. Of er veel predatie is geweest bij grutto en tureluur wordt wellicht zichtbaar door de getelde aantallen alarmerende paren  eind mei. Op 27 mei 2018 kon echter al de geconcludeerd worden dat het aantal alarmerende  gruttoparen van 16 mei 2018 inmiddels al fors was gedaald.

Lees ook het volgende verhaal uit 2017 op de link:  https://www.jagersvereniging.nl/vooral-rovers-bepalen-broedsucces-grutto-trouw/


Polder Stein voorjaar 2018: Ontwikkeling ongewenste plantensoorten.

Een punt van zorg binnen het beheer is de geleidelijke toename van verschillende plantensoorten die als ongewenst worden beschouwd. De boeren die de landerijen van Staatsbosbeheer pachten zijn er niet erg van gecharmeerd en ook kan de massale groei ervan voor weidevogels een bedreiging vormen. Als voorbeeld. Fluitenkruid heeft zich inmiddels zo uitgebreid dat daardoor de geschikte oppervlakte broedgebied voor weidevogels steeds kleiner aan het worden is. Wat er voor in de plaats komt aan broedvogels zijn vooral (zomer)brandganzen die massaal zijn gaan nestelen tussen het fluitenkruid.
Andere plantensoorten die steeds algemener tot zelfs lokaal dominant worden zijn o.a. ridder- en krulzuring, akkerdistel en grote brandnetel. Ook de kale jonker, een graag geziene en onschuldige distelsoort van vochtig bloemrijk grasland, groeit op sommige percelen zo massaal dat het nu als een probleemsoort wordt ervaren. En als laatste niet te vergeten de pitrus, die zich met name allereerst massaal ging vestigen in de periode van  overgang van agrarisch naar reservaat.


Pitrusontwikkeling in de polder Stein. Foto: 1 mei 2018.


Massale ontwikkeling van ridder- en krulzuring (hardijzers) op een beweid perceel in de polder Stein. Foto: 10 juni 2018.


Voorjaar 2015      Broedvogelonderzoek reservaten in en rond
Reeuwijkse Plassen
             
Conclusies: Matig broedsucces, droog en koud, verhoogde predatie en weinig insecten

Weidevogelonderzoek reservaat Reeuwijk Staatsbosbeheer

Het bij de Reeuwijkse Plassen gelegen reservaatgebied van Staatsbosbeheer wordt periodiek onderzocht op de flora/fauna met als doel om de ecologische ontwikkelingen te volgen. De aantalontwikkelingen worden aan de hand van de verzamelde monitoringgegevens nauwlettend gevolgd en indien nodig worden de beheersactiviteiten aangepast om er voor te zorgen dat de bestaande natuurkwaliteiten minimaal behouden en indien nodig versterkt  kunnen worden.

In het voorjaar van 2015 werden grote delen van het agrarische graslandareaal in het Groene Hart van West-Nederland aan de vroege kant (zo omstreeks 15 mei) gemaaid. Ongunstig voor eieren en kuikens van weidevogels. Maar er leek meer aan de hand te zijn. Dat viel op bij weidevogelonderzoek in Reeuwijkse reservaten. Het had te maken met het voedselaanbod van kuikens van weidevogelsoorten als grutto en scholekster. Als gevolg van het droge en vrij koude voorjaar ontbrak er een piek aan insecten in de weken dat gruttokuikens  opgroeiden en ook scholeksters hadden moeite met het voeden van de kuikens omdat wormen en ander voedsel diep in de bodem zaten. Verder leek er sprake te zijn van verhoogde predatie.


De telgegevens van grutto, scholekster en tureluur voorjaar 2015.

In het voorjaar van 2015 is vrijwel het volledige SBB-reservaat in Reeuwijk door Freek Mayenburg en Nico de Bruin(SBB) gekarteerd op broedvogels dan wel op weidevogels via de territorium methode van het SOVON. Ook het SBB-reservaat de Benschopper Boezem, gelegen zuidelijk van de Hollandse Yssel in de Lopikerwaard is gekarteerd. In totaal is dat een oppervlakte van ruim 550 hectare. De telgegevens van de vier telronden uitgevoerd in april, mei en juni zijn voor de belangrijkste  weidevogelsoorten op een rijtje gezet n.l. grutto, tureluur, scholekster, kievit en slobeend. Zomertaling, zwarte stern, veldleeuwerik en graspieper zijn geen broedvogel meer of uiterst zeldzaam zoals de zomertaling (1-2 territoria in polder Oukoop.


Deelgebieden            Grutto            Tureluur            Scholekster          Kievit                 Slobeend
Stein Noord                  38-40                 16                       16-18                      60-66                     12-16
Lang Roggebroek           3-4                  1-2                         1-2                         3-4                           0-1
Oukoop                         21-25              10-12                    11-12                      29-32                     12-15
Oukoop Noord              0-1                     0                            0                            1-2                            2
Sluipwijk                        19-21                6-7                       10-11                      23-26                       4-5
Ruigeweide                     4-5                   3-4                        1-2                          12-14                      2-4
Weypoort                        5-6                    0                           2-3                          10-11                        0
Benschopper Boezem 16-18               6-8                         4-5                          19-21                         2      
Totaal                          106-120           42-49                    45-52                       157-176                  34-45


De 1e en 2e telronde gericht op het vaststellen van broedterritoria werden uitgevoerd in de 2e en 4e week van april. De 3e (alarm)telronde werd uitgevoerd tussen 15 en 21 mei 2015. Volgens de SOVON-methode zou de 4e (alarm)telronde uitgevoerd moeten worden vanaf 10 juni. Maar aan het eind van mei kreeg ik tijdens mijn vrijwel dagelijkse veldbezoeken in de gaten dat er iets vreemd aan de hand was bij de grutto's. Het aantal alarmerende paren was toen sterk verminderd, terwijl ze normaal gesproken nog steeds alarmerend aanwezig hadden moeten zijn. Hetzelfde was ook het geval in de Donkse Laagten in de Alblasserwaard vernam ik (via de boswachter) van het SOVON die dit reservaat heeft gekarteerd.


Eind mei 2015: Opvallend veel gruttoparen al vroeg vertrokken uit de Reeuwijkse reservaatgebieden.     

De in Spanje (Extremadura Sancta Maria)  geringde grutto heeft ook in 2015 weer in de polder Stein gebroed.
Alarmeerde in de 3e week van mei  in precies hetzelfde perceel als waar in 2014 een van de kuikens vliegvlug 
is geworden. Of dat dit jaar ook het geval was is onzeker. De vogel werd na die week niet meer 
alarmerend aangetroffen.


Alarmtellingen grutto's

Alarmtellingen in het midden van mei 2015 in de Reeuwijkse reservaten lieten nog verheugende aantallen gruttoparen zien die alarmeerden ten teken dat er kuikens moesten rondlopen. Zo'n 85 paren van de 106-120 vastgestelde gruttoparen alarmeerden toen. Wat opviel was dat er verschillende gruttoparen nog maar kleine kuikens bij zich hadden. Er was soms per deelgebied wel wat uitval van paren t.o.v. van een eerdere telronde maar dat is normaal want natuurlijk treedt er verlies op als gevolg van predatie, verstoring en andere oorzaken. Maar aan het eind van mei - begin Juni viel op dat er nog maar erg weinig alarmerende grutto's werden aangetroffen. Dat waren nog maar een kleine 20 paren. Het was voor mij op dat moment tamelijk onduidelijk wat daar de oorzaak van was omdat dit gebeuren nogal afwijkend was t.o.v. voorgaande jaren.


Alarmerende gruttoman.


Grutto landelijke populatieontwikkeling

Nog rond 1970 bedroeg de Nederlandse broedpopulatie van de grutto ongeveer 100.000 paar. Dat is inmiddels gezakt naar ongeveer 35.000 paar. Om deze broedpopulatie minimaal op peil te houden is het nodig dat de ouders jaarlijks 0,8 jong vliegvlug weten te krijgen heeft onderzoek aangetoond. Dat betekent dat er jaarlijks minimaal 4000 gruttokuikens vliegvlug moeten worden. Dat aantal is de laatste 10 jaar niet tot nauwelijks gehaald wat betekent dat de kans groot is dat de populatie alleen maar verder zal dalen.

Broedcyclus grutto's

Als we de broedcyclus van de grutto eens goed analyseren dan zien we dat de gemiddelde datum waarop grutto's eieren leggen en gaan broeden zo ongeveer tussen 10 en 15 april ligt. Er zijn natuurlijk grutto's die vroeger en later beginnen met broeden maar we kunnen  de genoemde gemiddelde data van 10-15 april hanteren waarop met het leggen van de vier eieren en broeden begint. De eileg duurt ongeveer 4 dagen en de broedtijd duurt 23 dagen. De kuikens doen er ongeveer 28 tot 30 dagen over voor ze vliegvlug zijn. Grutto's (en tureluurs) die hun legsel verliezen nestelen wel opnieuw maar dat zijn er maar weinig. Kievit en scholekster maken wel meer vervolglegsels. Na 29 mei, een gemiddelde datum die wetenschappelijk door onderzoek is vastgesteld, beginnen grutto's en tureluurs er helemaal niet meer aan. 

Als ik uitga van 10-15 april als gemiddelde startdatum van het begin van eileg en beginnen broeden van de grutto en tel er 27 dagen bij dan kom ik uit op ongeveer 6-7 mei dat veel eieren uit komen of net uit zullen zijn. Een fors deel van het agrarische grasland werd tussen 7-9 mei 2018 gemaaid zodat aangenomen kan worden dat zonder extra beschermingsmaatregelen er veel mis is gegaan. Voor de overgebleven gruttokuikens  komen daar nog 29 dagen bij voordat de kuikens vliegvlug zijn en dat zou dan ongeveer 4 juni moeten zijn.

Vandaar die gehanteerde maaidatum van 15 juni voor reservaten. De kuikens hebben dan, los van andere factoren die het broedsucces mede kunnen bepalen, de grootste kans om vliegvlug te worden.


Voorjaar 2014. Succesvol broedende grutto's en tureluurs in reservaat polder Stein Noord

Stein eerst even topografisch bekeken
De polder Stein is gelegen oostelijk van Gouda tussen de Hollandsche Yssel en het Reeuwijkse Plassengebied. De oorspronkelijke ontginning van de polder liep vanaf de  Hollandsche Yssel (met een onderbreking van de Steinse Tiendweg) tot aan de huidige Twaalfmorgen zuidelijk van de Reeuwijkse Plassen. In het midden van de 19e eeuw is de polder doorsneden door de aanleg van de spoorlijn Utrecht-Rotterdam/Den Haag. Zuidelijk van de spoorlijn in Stein zijn de graslanden in particulier agrarisch gebruik. De graslanden noordelijk van de spoorlijn worden extensief beheerd  en zijn in eigendom bij Staatsbosbeheer. Het reservaat is aangewezen als NATURA-2000 gebied.


Uitsnede van een topografische kaart gemaakt in opdracht van het Hoogheemraadschap van Rijnland (HHR) omstreeks 1740 met
'T LAND VAN STEYN' zoals het toen heette.


In het jaar 2006 kreeg Staatsbosbeheer vanuit de toen afgeronde herinrichting Driebruggen de volledige polder Stein Noord in eigendom en beheer. Tegelijk kreeg de polder een eigen (hoog)waterpeil via een eigen gemaaltje met een hogere waterstand in de wintermaanden en wat lagere waterstand in het voorjaar en zomer. De weidevogelstand reageerde al vrij snel positief op die hogere waterstand in combinatie met het extensievere beheer met late maaidatum. De laatste vijf jaar schommelt het aantal broedparen van grutto en tureluur zo rond de 35-45 en 15-20 broedparen en ook andere weidevogelsoorten als kievit, scholekster, slobeend en krakeend doen het goed. Echter niet allemaal, slobeend, zomertaling en veldleeuwerik zijn ondanks het aangepaste beheer behoorlijk afgenomen en de veldleeuwerik dreigt zelfs volledig te verdwijnen als broedvogel. Het weidevogelbeheer is er vooral op gericht op het verkrijgen van optimaal broedsucces en dat is de laatste jaren prima gelukt. De uitgevoerde alarmtellingen in het voorjaar van 2014 lieten opnieuw zien dat een fors deel van de broedende grutto's en tureluurs de kuikens (een of meer) succesvol vliegvlug weten te krijgen. Omdat er net voor 15 juni (geplande maaidatum) in een deel van het reservaat nog flink werd gealarmeerd is in overleg met pachters besloten om op die plekken de maaidatum nog wat uit te stellen.


Polder Stein, alarmtellingen van paren grutto en tureluur, voorjaar 2014.
Onderzoeker: Freek Mayenburg

Datum telling     3-mei-14    23-mei-14   7-jun-14  
Grutto                       29-36             34-39        23-29
Tureluur                   14-18              16-18       12-17  


Ook een overvliegende torenvalk wordt aangevallen en verdreven uit de buurt van de gruttokuikens. Foto's: 7 juni 2014.


Voorjaar 2014. Bijzondere ontmoeting in de polder Stein.

Tijdens een slaapplaatstelling van grutto's in de polder Stein op 6 juni 2014 landde hij ineens op een hekpaal, vlak voor mijn neus. Een alarmerende gruttoman met een hele set ringen aan zijn poten. Het was al tegen tien uur s'-avonds en ik kon er een foto van maken die niet al te best was omdat de schemering al was ingevallen. Maar in ieder geval was op de foto te zien dat de vogel geringd was waaronder een aluminium ring met cijfers en letters. De ring was echter jammer genoeg niet af te lezen. Dus de andere dag al vroeg op pad in de hoop de grutto weer terug te zien. En jawel. Bij het betreden van het broedterritorium waar een of meerdere kuikens moesten zitten ging de gruttoman opnieuw druk zitten te alarmeren op een hekpaal. Het lukte me nu wel om goede foto's te maken. Via het vergroten van de foto's kon de aluminium ring deze keer prima worden afgelezen. Het eerste wat opviel was het woord SPAIN dus de grutto was geringd in Spanje. Vervolgens kon de cijferreeks ook worden ontcijferd en dat was 5147484. Daarna op zoek gegaan naar het adres van de ringer. Via wat contacten werd mij een email-adres opgegeven in Spanje en daar foto's en informatie naar toe gestuurd.
Al snel kreeg ik antwoord van het Department of Anatomy, Cell Biology & Zoology. Faculty of Sciences. University of Extremadura. De grutto was afgelopen voorjaar geringd en wel op 18 februari 2014. In de Extremadura (ligt ca. 200 kilometer westelijk van Madrid) nabij het dorp 'Santa Amalia'. Het was de 1e terugmelding die men binnenkreeg en men was bijzonder content met de melding.


Alarmerende gruttoman op hekpaal in de polder Stein. De grutto heeft een aluminium ring om waarop kon worden afgelezen
waar het exemplaar is geringd. Foto: 7 juni 2014. Close up van de poten van de grutto met de ringen. Op de aluminium ring staat het getal 5147484 en (naast nog meer tekst) het woord SPAIN. De grutto is dus in Spanje geringd. Foto: 7 juni 2014.

 


De geringde grutto en tureluur, gezamenlijk alarmerend. Foto: 12 juni 2014. Het broedseizoen voor deze twee weidevogelsoorten 
in de polder Stein in het voorjaar van 2014 was uiterst succesvol.


Zomerganzen in het reservaat polder Stein en de relatie met weidevogels.

Grote aantallen ganzen huizen het jaarrond in reservaat Stein. In de wintermaanden komen dagen voor dat 3000-5000 ganzen aanwezig zijn vooral bestaande uit de soorten kol- grauwe- en brandgans. Daarnaast broeden er forse aantallen (zomer)ganzen en pleistert een fors aantal nog niet geslachtsrijpe brandganzen in de broedtijd in het reservaat. Een globale telling tijdens het weidevogelonderzoek voorjaar 2012 leverde ca. 75 paar grauwe ganzen (met kuikens) op en ca. 100 brandganzen (met kuikens). Tijdens het broedseizoen was ook nog een groep van 500-600 brandganzen aanwezig zonder broedresultaat omdat ze nog niet geslachtsrijp waren. Binnen de jacht- en vogelaarswereld is er nogal wat discussie of die grote aantallen ganzen geen negatieve invloed hebben op broedende weidevogels. Wel is uit Friese ervaringen bekend dat in het vroege voorjaar, als er grote aantallen ganzen aanwezig zijn in het broedbiotoop van weidevogels, de uit het wintergebied terugkerende weidevogels deze gebieden soms de rug lijken toe te keren.