Type boerderijstal: de oud-Hollandse grupstal
De grupstal
De meeste boerderijen in de polder Stein waren in mijn jeugdjaren melkveebedrijven (aangevuld met varkens) van zo ongeveer 20 tot maximaal 30 koeien die in de winter nog in een grupstal stonden. Achter de stal stond de hooiberg van waaruit het in de zomer geoogste hooi werd afgegooid en daarna handmatig de stal in werd gesleept. Als de hooiberg in het najaar nog helemaal vol zat met hooi was het leuk werk om met een hooivork hooi af te gooien via een rond gestoken hooigat. Als je dan voldoende hooi had afgegooid sprong je vervolgens naar beneden op het naar beneden gegooide hooi. Je sprong dan in de losse hoog opgestapelde hooilaag om er vervolgens van af te glijden op de begane grond. Dat was een spannend gebeuren. Als kind zag je geen gevaren. Toch was het wel degelijk riskant met name als de hooiberg nog helemaal vol zat want dan betekende een sprong naar beneden een fors aantal meters naar beneden. Het gebeurde ook nogal eens dat er een ongeluk gebeurde van iemand die als de de hooiberg helemaal vol zat er uitviel bij het er in klimmen.
Er zijn nog maar weinig functionerende hooibergen aanwezig
in het Groene Hart. Deze staat langs de Vlist tussen Haastrecht
en Schoonhoven. Foto: 1 mei 2016
Limousine koeien in de oud-Hollandse grupstal van gepensioneerd (hobby)boer Kees Hoogeveen.
Links een voorraadje hooi op de deel, afkomstig van het voormalige boezemland in de polder Stein Zuid.
Dit boezemland is eigendom van de Gemeente Gouda, bemesting vindt niet plaats en er wordt pas
in Juli gemaaid. Hooiland wat zeer bloemrijk is en waar o.a. veel dotterbloemen, wilde orchideeën en
wilde kievitsbloemen groeien.
De foto's van de limousine koeien op stal zijn gemaakt in de oud-Hollandse stal van Kees Hoogeveen, een grupstal, ook wel groepstal genoemd. Dit staltype is langzaam aan het verdwijnen. Bij deze stal staan de koeien apart van elkaar op een klein stukje. Zo`n stukje wordt een stand genoemd. Ze staan vaak vast aan een halster of een nekband. De koeien staan met hun kop naar het middenpad, waar ze kunnen worden gevoerd. Achter de dieren is aan weerszijden een grup waar de mest invalt met daarachter een smal looppad. De gier en mest vallen dus in in de grup of groep. De gier loopt via afvoerkanalen in de gierkelder en de vaste mest en oud stro worden dagelijks uit de grup in een kruiwagen geschept die over de mestgang de stal uitgereden kan worden naar de mestvaalt. Aan de voorkant is een brede doorgang waar het voer geplaatst wordt, de deel.
Dit type stal was eigenlijk totaal niet mensvriendelijk en ontzettend onhandig voor de boer. Hij moest namelijk koe voor koe af om deze te melken en als de koe ook maar een beetje scheef stond viel de mest niet in grup maar in de stand wat voor nog meer werk voor de boer zorgde. Wel was de gezondheid van de koe veel makkelijker te controleren, omdat een koe niet tussen de andere koeien liep .Later toen er niet meer met de hand werd gemolken zijn de stallen aangepast met een ringleiding zodat er machinaal gemolken kon worden.
Rood-bonte melkkoeien in een grupstal.
Schilderij met zwart-bonte melkkoeien en een blaarkop in een grupstal. 19e eeuw.
De stal nog met houten staken waar de koeien tussen vastgebonden staan.
Holsteiner melkkoeien en blaarkoppen in een grupstal in de polder Reeuwijk nabij Reeuwijk Dorp.
Er stonden 28 stuks melkvee op stal. Er wordt niet meer met de hand gemolken maar via een ringleiding.
Als de koeien in voorjaar en zomer buiten lopen wordt er ook binnen gemolken vandaar de ijzeren
buizen aan de voorzijde die bedoeld zijn om de koeien wat gemakkelijk op de melkplek te krijgen.
Foto: 17 december 2016.
Typen stallen
In Nederland zijn er 3 verschillende stallen in gebruik. De bekendste is de moderne loopstal, ook wel ligboxenstal genoemd. Het wat oudere staltype is de grupstal. Deze stal is vrijwel helemaal verdwenen uit Nederland. Dit omdat het een stal is met ontzettend veel werk. Ik ken in mijn directe omgeving eigenlijk maar een enkele boerderij met nog in gebruik zijnde grupstal waarvan een langs de Steinsedijk bij Haastrecht en een andere in de buurt van Reeuwijk Dorp. De laatste is nog steeds een bestaand melkveebedrijf. Toeval of niet maar beide eigenaren van de grupstallen hebben dezelfde achternaam n.l. Hoogeveen.
Er bestaat ook nog een potstal. De potstal is het meest prettige voor de koe.
De boerderij van Hoogeveen langs de Steinsedijk met de limousine koeien op stal in het achterdeel van de boerderij.
De woning links is het zomerhuis.
Limousine koeien in de oud-Hollandse grupstal. Het gaat niet om melkkoeien maar om zoogkoeien.
Foto: 24 november 2016.
Limousine koeien in de oud-Hollandse grup stal.
Met dank aan de eigenaren van de verschillende boerderijen die zo vriendelijk waren om de koeien
in hun grupstal te laten fotograferen en mij in uiterst leuke gesprekken voorzagen van de nodige
informatie over hun bedrijfsvoering.