Weidevogelbeheer op het agrarisch melkveebedrijf van Martin van der Hoeven in de polder Langeweide in Reeuwijk
Kaart met de landerijen van Martin van der Hoeven oostelijk gelegen van de Enkele Wiericke zuidelijk van het fietspad Wierickepad.
Het perceel gedeelte met de donkere vlek is de plasdras.
Weidevogels 2023
2 Juni 2023. Op deze datum een bezoek gebracht aan het melkveebedrijf en met Martin een alarmtelling uitgevoerd. Ook dit jaar was de weidevogelstand weer goed zoals de onderstaande aantallen laten zien. Het betreft nestvondsten gedaan door Martin.
Soort 2023
Grutto 15 paar
Tureluur 14-15 paar
Kievit 11 paar
Scholekster 1 paar
Slobeend 5 paar (waarvan 2 nesten verloren door uitmaaien)
Krakeend 1 paar
Kuifeend 0 paar
De alarmtelling op 2 juni 2023 (gedaan door Martin en Freek Mayenburg) leverde de volgende aantallen van weidevogels op die druk alarmeerden: grutto 10-12 paar, tureluur 8-9 paar. Kievit maar een enkel exemplaar. Ook nog een gruttonest met vier eieren. Dat forse aantal alarmerende grutto's en tureluurs was opvallend in vergelijking met een paar andere gebiedjes in de omgeving waar op 2 juni 2023 door Freek Mayenburg ook alarmtellingen werden uitgevoerd. In de reservaatgebieden Benschopper Boezem en polder Stein Noord werden op deze dag nog maar enkele alarmerende grutto's gezien/gehoord.
In de aangrenzende polder Oukoop zijn in de winter van 2022/2023 verschillende slootkanten van (een paar jaar geleden gegraven sloten) opnieuw afgeschraapt. Daarmee zijn de oevers een beetje slikkig en daar reageren met name tureluurs op die bij Martin van der Hoeven nestelen. Het viel me op dat tureluurs regelmatig heen en weer vliegen om langs de slikrandjes in Oukoop voedsel te gaan zoeken.
Overzicht landerijen van Martin van der Hoeven gefotografeerd vanuit uitkijktoren de Wierickewachter. Foto: 2 juni 2023.
Het weidevogelbeheer wat wordt gevoerd gebeurt via zgn mozaiekbeheer: percelen later maaien, zorgen voor voldoende afwisseling van geschikt kuikenland voor de jonge weidevogels door korte beweiding en hooilandbeheer waarbij laat gemaaid wordt. Ook op 4 juni 2023 waren nog steeds 4 percelen niet gemaaid en daar waren vrijwel alle alarmerende grutto's en tureluurs te vinden.
Voorjaar 2023. Nogal wat grutto's beginnen bij Martin wat later met broeden
Op 15 april 2023 werd door Martin een nesttelling uitgevoerd waarbij 4 gruttonesten (met 4 eieren) werden gevonden, 6 voltallige tureluurnesten en 7 kievit nesten. Slechts 4 gruttonesten op deze datum betekende dat grutto's op zijn land wat later begonnen waren met broeden. Wat de reden daarvoor zou kunnen zijn? Wellicht de terreincondities op dat moment. Volgens Martin was er op 15 april nog maar beperkt grasgroei. Om het land aantrekkelijker te maken voor de weidevogels was er in het vroege voorjaar een plasdras gemaakt door de plaatsing van 2 zonnepanelen.
Op 13 mei 2023 werden veel nesten gevonden. 11 gruttonesten, 6 nesten van tureluur, 3 slobeend nesten, 1 nest scholekster en 2 kievitsnesten. Het kon niet anders dat de eerder op 15 april gevonden nesten inmiddels allemaal waren uitgekomen.
Dat er op de alarmtelling van 2 juni 2023 nog zo'n fors aantal grutto- en tureluurparen alarmeerde wordt daarmee verklaard. De kuikens konden door die 20 dagen verschil t.o.v. 13 mei gewoon nog niet vliegvlug zijn en verbleven nog in de percelen. Een al eerder met melkvee beweid geweest perceel was daarbij favoriet. Nu heel geschikt als kuikenland en hier werden de meeste van de alarmerende grutto's en tureluurs aangetroffen.
De gemiddelde datum waarop grutto's beginnen te broeden ligt zo rond 5-15 april. Er lijkt de laatste jaren toch iets aan het verschuiven te zijn want steeds meer grutto's beginnen al eind maart met het nestelen is de ervaring in een aantal polders.
Martin van der Hoeven en dochtertje bij de flink door wakende/alarmerende weidevogels onder gescheten zonnepanelen
van de plasdras op zijn land. Foto: 2 juni 2023
Weidevogelontwikkeling aantal broedparen per jaar (methode tellingen nesten)
Soort 2022 2023
Grutto 14 paar 15 paar
Tureluur 16 paar 14-15 paar
Kievit 13 paar 11 paar
Scholekster 2 paar 1 paar
Slobeend 1 paar (gepredeerd) 5 paar (waarvan 2 nesten niet gevonden. Verloren door uitmaaien.
Krakeend 2 paar 1 paar
Kuifeend 2 paar onduidelijk
Alarmerende tureluur boven ons hoofd.
Weidevogels 2022
30 Mei 2022.
Op het agrarische melkveebedrijf van Martin van den Hoeven is ook in 2022 weer aan nestbescherming gedaan. In een gesprek met Martin vertelde hij dat er in totaal zo'n 50 nesten zijn gevonden te verdelen in:
Grutto 14 paar
Tureluur 16 paar
Kievit 13 paar
Scholekster 2 paar
Slobeend 1 paar
Krakeend 2 paar
Kuifeend 2 paar
Opvallend is het aantal tureluurs wat er gebroed heeft. Zelfs een hoger aantal dan grutto's. Er was maar weinig predatie volgens Martin. Wel is het nest van de slobeend gepredeerd. Veel van de uitgekomen kuikens zijn toen ze wat groter werden naar aangrenzende percelen getrokken waar al was geweid met melkvee of al een tijdje gemaaid waren. Deze dienden als goed kuikenland.
Alles bij elkaar was het een seizoen met flink wat broedsucces volgens Martin.
Weidevogels 2020
Gruttokuiken.
Foto: 16 mei 2020
Tureluurkuiken. Foto: 13 mei 2017
Op ca. 20 ha wordt door het melkveebedrijf van Martin van der Hoeven aan agrarisch natuurbeheer gedaan in de vorm van weidevogelbescherming. Via nestvondsten en drone-onderzoek werden 11-13 gruttoparen, 7-8 tureluurparen, 5-6 kievitparen en 1 scholeksterpaar vastgesteld. 14 mei 2020 een bezoekje gebracht aan het melkveebedrijf van Martin van der Hoeven. Dit vanwege de weidevogels die op zijn landerijen broeden. Martin is een boer met een bevlogen hart voor de weidevogels. Op een deel van zijn land, de achterste percelen die tegen de Enkele Wiericke grenzen, doet hij al verschillende jaren aan actief weidevogelbeheer. En met succes. Dit voorjaar broedden op zijn grasland maar liefst 12-13 paar grutto, 9-10 paar tureluurs, 5-6 paar kievit en een scholekster paar. Ook de eendensoorten slobeend, krakeend, kuifeend en bergeend verbleven bij hem in sloten maar tot de datum van ons terreinbezoek waren door Martin nog geen nesten gevonden.
Martin heeft een paar gesubsidieerde zonnepanelen (Agrarische Natuurvereniging Rijn Gouwe Wiericke) op het land om via het vol zetten van greppels met slootwater stukjes van zijn land plasdras te zetten hetgeen prima werkt en goede resultaten geeft in de vorm van flinke aantallen broedende weidevogels.
De percelen liggen in een gebied waar in het najaar en winter voor ganzensoorten als kol- en brandgans een gedoogzone is ingesteld. De schade die de duizenden ganzen aanrichten door het vreten van het gras wordt vergoed. Ook krijgt van der Hoeven een vergoeding voor de schade die de vele broedende zomerganzen aan de vegetatie veroorzaken. Voor het beschermen van de nestelende weidevogels is ook een vergoedingensysteem. Voor gevonden nesten geldt een vergoeding per nest/weidevogelsoort en voor uitgesteld maaien is ook een vergoeding vastgesteld met als leidraad hoe later de maaidatum des te hoger de vergoeding. Ook voor geleverde extra beheerinspanningen om geschikt kuikenland te hebben bestaat een vergoeding. Allemaal er op gericht om een goed broedsucces voor de weidevogels te bereiken.
Kaart met de ligging van telgebieden in Reeuwijk.
Blok nr. 11 betreffen de graslanden waar aan agrarisch natuurbeheer wordt gedaan.
Bij een alarmtelling op 27 mei 2020 samen met Martin zijn twee insteken gemaakt. Er reageerden boven ons hoofd ca. 25 grutto’s, 13-14 tureluurs, 4 kieviten en 2 scholeksters met alarm. Een zenuwachtige rondvliegende kuifeend alarmeerde eveneens. Wat opvallend was volgens Martin van der Hoeven. Er lagen op deze datum nog steeds 4 gruttonesten en 2 tureluurnesten met eieren. Misschien waren dat vervolglegsels maar dit was niet zeker. Er was wel sprake van verhoogde predatie. De kwetsbaarheid van broedende (slob)eenden die in centrale delen van grasland broeden werd ook bevestigd. Een slobeendnest werd jammer genoeg uitgemaaid op een perceel met uitgestelde maaidatum wat op 26 mei is gemaaid, en ook een ander nest van een eendensoort werd uitgemaaid.
9 juni 2020 een alarmtelling gedaan vanaf de Wierickedijk langs de Enkele Wiericke. Geen insteken gemaakt dus. Een half uurtje zittend op de dijk rustig de percelen afturend op activiteiten van de weidevogels. De drukte met alarmerende grutto die er op 27 mei was nu behoorlijk over. Er alarmeerden 4 gruttoparen en 5 paar tureluurs. Vijf adulte grutto's liepen op een pas gemaaid perceel maar alarmeerden niet. Verschillende percelen of delen er van waren gemaaid. De alarmerende grutto’s nog steeds in het hooiland terwijl verschillende tureluurs in het gemaaide land alarmeerden. Hier ook een exemplaar scholekster.
Gruttoalarmtellingen van paren per gebied voorjaar 2020
Blok 11 Polder Langeweide (agrarisch particulier)
Tellers: Martin van den Hoeven en Freek Mayenburg
Totaal broedterritoria 27 mei 9 juni
10-13 12-13 4
Slootwater wordt met een pomp op zonnecellen in een greppel gepompt zodat het deel van het perceel plasdras komt te staan.
Foto: 30 maart 2019
Nog niet gemaaid hooilandperceel op 8 juni 2020. De lichtgetinte delen zijn plekken die de afgelopen winter nog net niet plasdras stonden. Met weinig grasgroei. Nu begroeid met vrijwel alleen waterpeper. Wel met een mooie in hoogte afwisselende vegetatie. Dit perceel heeft een uitgestelde maaidatum van 15 juni.
Weidevogels 2019
Op de particuliere graslandpercelen van Martin van den Hoeven in de polder Langeweide waar aktieve weidevogelbescherming plaats vindt werden op 30 maart 2019 vanaf de dijk langs de Wiericke geteld 6 paar kievit (4 nest), 5-6 paar grutto's (1 op het nest) en 2 paar tureluurs. Een perceel is om het aantrekkelijker te maken voor weidevogels gedeeltelijk plas gezet via het plaatsen van zonnepanelen. Geplaatst op eigen initiatief zonder gebruikmaking van subsidie. Gewoon om iets voor de weidevogels te doen. Pracht initiatief.
Zoeken naar nesten
In een gesprek met Martin van den Hoeven op 30 april 2019 vertelde hij mij over de aantallen gevonden nesten op zijn land. Dat waren tot die datum: 10 gruttonesten, 6 tureluurnesten, 6 kievitsnesten, 1 scholeksternest en 3-4 nesten van slobeend. Er is vooral gezocht met gebruikmaking van de tractor, waarbij de weidevogels die gewend zijn aan het rijden in het land lang op het nest blijven zitten waardoor makkelijk traceerbaar. Eind april was de grasgroei zo hoog dat er is gestopt met zoeken naar nesten.
Territoriumkartering weidevogels
28 april 2019 een 2e territoriumtelling vanaf de Wierickedijk uitgevoerd. Het gras was al flink op hoogte waardoor de weidevogels minder goed opvielen. Er werden 3 paar kievit geteld, maar omdat diverse paren al kuikens moesten hebben, nesten verloren waren gegaan, of wellicht de ouders met de kuikens vertrokken waren naar huiskavels was dit aantal aan de (te) lage kant. Van de grutto werden tenminste 6-7 paar geteld en van tureluur minimaal 2-4 paar (ze waren erg heen en weer vliegerig tussen Oukoop en Langeweide). Scholeksters 2 paar waarvan een op het nest in een veldkavel en een andere scholekster alarmeerde op een zwarte kraai in een huiskavel. Ook een nest van knobbelzwaan in de oever van een huiskavel.
Verder werden in sloten op de veldkavels 4 losse slobeendwoerden geteld en twee paartjes. Krakeenden verbleven er nogal wat. 6-7 paar maar die zaten vrijwel zeker nog maar in de beginfase van nestelen. W.s. waren de vrouwtjes nog aan de leg waardoor ze nog als paren werden gezien. Ook nog een paar kuifeend en verschillende paartjes wilde eend waarvan een met kuikens.
Terreincondities voor de weidevogels
Nest grutto. Nog maar weinig vegetatiegroei.
Foto: 24 april 2019
Weidevogels hebben voor iedere soort zo hun eigen voorkeur voor de terreinconditie waarin ze gaan broeden. Kievit en scholekster broeden graag in een lage vegetatie. Er hoeft niet al te veel gras te groeien. Ze nestelen soms zelf op kaal land vandaar dat deze twee soorten ook vrij massaal op bouwland broeden. Grutto en tureluur zijn wat kritischer. Het nest ligt in een kuiltje verscholen tussen de vegetatie en door het opgroeiende gras vallen de broedende vogels op een gegeven moment nauwelijks meer op.
Maar de beschreven gewenste terreincondities voor grutto en tureluur gingen voor de vroeg beginnende nestelende broedparen in het voorjaar van 2019 niet op. Die nesten lagen net als van kievit er open bij. De reden was dat er nog maar weinig grasgroei was zodat er niet zoveel te kiezen was. Doordat de nesten er erg open bijlagen trad er wel verhoogde predatie op door zwarte kraaien.
De wat later nestelende grutto's en tureluurs hadden daar minder last van. Het kale land werd veroorzaakt door het massale begraas van de winterganzen, de langdurige regen in maart en daarna de zeer droge maanden april en mei. Daardoor lagen er nogal wat kale stukken die tot half mei vrijwel onbegroeid bleven. De grasmat bestaat uit een zeer groot aandeel Engels raaigras dat vanwege de genoemde oorzaken pas begin mei echt begon te groeien. Vervelend voor de boer maar tegelijkertijd gunstig voor de weidevogels. Bij vroege opgroei in het voorjaar krijgt een Engels raaigrasweide al snel een zeer dichte en hoge vegetatie waarbij het gras er als haren op een hond bijstaat.
Weidevogelonderzoek met de warmte drone
16 Mei 2020 om 5.00 uur in de ochtend, het was nog halfdonker, de drone opgestart door coördinator van de Agrarische Natuurvereniging Rijn Gouwe Wiericke Anton de Wit voor weidevogelonderzoek op de percelen van Martin van der Hoeven. De bedoeling was een 6-tal percelen af te zoeken naar nesten die nog niet eerder waren gevonden door Martin. Al snel bleek dat er inmiddels al flink wat nesten waren uitgekomen van grutto en tureluur. Er waren diverse bewegende kuikens als hele kleine stipjes dicht bij elkaar op het beeldscherm te zien. Volwassen hazen waren er ook diverse op het beeldscherm te zien in de vorm van een wat grotere langwerpige stip, en ook bleek een stipje waarvan vermoed werd dat het een nest zou zijn jonge haasjes te zijn. Nog niet eerder door Martin gevonden nesten van grutto en tureluur die de drone lokaliseerde werden door Martin gemarkeerd door er met de quad naar toe te rijden en stokken te plaatsen. Hoewel er verschillende eendachtigen in de sloten zaten zoals een slobeend woerd, 1 paar krakeend + losse woerd, 2 paar kuifeend en een paartje bergeend werden er geen nesten van gelokaliseerd met de drone. Krakeend en kuifeend zijn wat latere broeders dus die gaan wellicht nog nestelen.
Fotoalbum: Drone weidevogelonderzoek d.d. 16 mei 2020
Slobeend woerd in een slootje. Het vrouwtje w.s. in de buurt op het nest broedend. Maar helaas, het nest (nog) niet gelokaliseerd.
Foto: 16 mei 2020
Wakende tureluur op de panelen van een waterpomp op zonnecellen waarmee de greppel met slootwater wordt volgepompt voor de weidevogels. Polder Langeweide. Foto: 8 juni 2020
Weidevogels 2018
Op het agrarische melkveebedrijf van Martin van den Hoeven, is vooruitlopend op het uitvoeren als proef onderwaterdrainage aangebracht. Zijn vader Gert vertelde mij in een gesprek dat er in 2017 na jaren van afwezigheid weer flink wat weidevogels op het land tot broeden kwamen. Benieuwd hoe het in het voorjaar van 2018 zou zijn met de weidevogels bij van den Hoeven een bezoek gebracht met de verrekijker kijkende over de percelen vanaf de Wierickedijk langs de Enkele Wiericke. De percelen lagen er behoorlijk nat en gemillimeterd bij door het vele gegraas van de grote aantallen winterganzen. Het voordeel daarvan was wel dat er zo wie zo al 5 kieviten op het nest werden gezien, maar het aantal broedterritoria was nog wel wat hoger. Verder waren 2-3 paartjes tureluur, 1 paar scholeksters en 5 - 6 paar grutto's op de percelen aanwezig.