Kieviten in de polder Stein Noord buiten de broedperiode
De oerhollandse kievit heeft het moeilijk
Het gaat de kievit bepaald niet voor de wind. De landelijke broedpopulatie neemt (net als die van de grutto) steeds verder af. Ook in de polders in het Groene Hart rond Reeuwijk/Gouda waar ik regelmatig vogels observeer is dat merkbaar. Niet alleen de aantallen broedparen nemen fors af, maar ook vallen de afnemende aantallen kieviten op in de nazomer en herfst, als ze groepen vormen en in polders rondzwerven tot de vorst invalt en ze door de bevroren bodem gedwongen worden verder zuidwaarts te trekken.
De kievit als broedvogel
Kieviten houden niet zo van dat gemoderniseerde grasland zonder koeien waar het gras zo dicht groeit als haren op een hond. Ze verkiezen liever een laag blijvende open grasmat, bij voorkeur in een wat vochtig grasland met een pollerige structuur, waarbij ook kale plekjes. Als die terreincondities ontbreken en er wordt in de polder wel snijmais gekweekt gaan ze liever op dat kale bouwland broeden. Op minder intensief grasland mogen er best koeien in de wei lopen als het er maar niet teveel zijn per hektare. Jammer genoeg is dit type grasland in sneltreinvaart aan het verdwijnen. Ja, als graslanden net gemaaid en afgeruimd zijn hebben kieviten er wel nog even profijt van om voedsel te vinden, want het gras is kort afgemaaid en cyclomaaiers kijken niet zo nauw en verwonden zo hier en daar de bovenlaag van het grasland wat voor kieviten interessant is want het zijn oogjagers die op zoek zijn naar insecten uit de bovenste toplaag van het grasland.
Daar hebben ze echter maar heel kort profijt van want door de snelle groei van populaire grassoorten als engels raaigras en veldbeemd in combinatie met intensieve bemesting kunnen ze al snel niet meer bij het voedsel.
Kieviten buiten het broedseizoen
Het valt meer en meer op. Polders waar nog niet zo lang geleden in de nazomer en het najaar grote groepen kieviten aanwezig waren zijn nu leeg of er verblijven veel minder of hooguit incidenteel nog maar kleine groepjes kieviten. Tot 2010 telde ik voor SOVON in de najaarsperiode maandelijks een flink aantal polders rond Reeuwijk/Reeuwijk Dorp op het voorkomen van wintervogels. Daarbij dus ook de kievit. Zo'n telling leverde vele duizenden kieviten op, verspreid in groepen in meerdere polders. Goede kievitpolders waar forse aantallen kieviten verbleven waren o.a. de Middelburgpolder bij Reeuwijk Dorp, polder Oud Bodegraven, de Tempelpolder, de polder Reeuwijk zuidelijk van RW A-12 en de polder Stein Noord waar dit verhaal over gaat.
Rustende groep kieviten (450 exx) op een plasdras bij Haastrecht
Fotoalbum: kieviten groepsvorming in winterperiode
Polder Stein Noord Najaar/winter 2021/2022.
Ook in het najaar van 2021 is door Freek Mayenburg de aanwezigheid en pleisteren van kieviten in de polder Stein bijgehouden.
4 nov 2021 22 (zittend op grasland centrale deel polder)
18 nov 2021 49 (zittend bij plasdras oostkant polder)
23 nov 2021 55 (zittend op grasland centrale deel polder)
2 dec 2021 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 420 exx
8 dec 2021 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 0 exx
9 dec 2021 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 0 exx
18 dec 2021 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 500 exx
20 dec 2021 6 (zittend bij plasdras oostkant polder) Hooge Boezem plasdras Haastrecht 375 exx
1 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 350 exx
2 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 525 exx
7 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 175 exx
9 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 0 exx (water erg hoog)
11 jan2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 30 exx
16 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 70 exx
17 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 0 exx
23 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 2400 exx
28 jan 2022 0 Hooge Boezem plasdras Haastrecht 1400 exx
5 febr 2022 80 (zittend op grasland centrale deel polder) Hooge Boezem plasdras Haastrecht 0 exx
12febr 2022 30 (zittend op grasland centrale deel polder) Hooge Boezem plasdras Haastrecht 3 exx
15 febr2022 14 (zittend op grasland centrale deel polder) Hooge Boezem plasdras Haastrecht 280 exx
26 febr2022 550 (zittend op grasland centrale deel polder) Eerste broedparen aanwezig in het broedbiotoop
Natuurgebied de Hooge Boezem bij Haastrecht. 225 kieviten aanwezig op 2januari 2022. Rustgebied. Hier verblijven overdag regelmatig flinke aantallen kieviten. Ze bezoeken overdag wel regelmatig aangrenzende polders om er voedsel te zoeken
Polder Stein Noord Najaar/winter 2020/2021.
Ook in het najaar van 2020 is door Freek Mayenburg de aanwezigheid en pleisteren van kieviten in de polder Stein bijgehouden.
Teldatum Aantal kieviten
Polder Stein Hooge Boezem (plasdras)
22 okt 2020 23 (vliegend boven de polder)
26 okt 2020 35 (zittend op grasland)
28 okt 2020 260 (zittend op grasland) 4
30 okt 2020 0 (machinaal greppelen in de polder)
31 okt 2020 0 130
2 nov 2020 0
4 nov 2020 550 (zittend op grasland) 220
8 nov 2020 70 (zittend op grasland) 430
18 nov 2020 60 (vliegend boven polder) 0 (400 exx polder Vlist West)
20 nov 2020 475 (zittend op grasland) 0
23 nov 2020 400 (zittend op grasland) 0
29 nov 2020 0 0
6 dec 2020 0 0
10 dec 2020 500 (vliegend boven polder en zittend op grasland) 0
15 dec 2020 0 0
17 dec 2020 60 (25 exx vliegend en 35 exx op grasland) 0
18 dec 2020 0 0
23 dec2020 0 0
28 dec 2020 0 0
2 jan 2021 0 0
7 jan2021 0 0
12 jan 2021 0 0
18 jan 2021 0 0
22 jan 2021 0 0
2 febr2021 0 25
5 febr 2021 3 (vliegend boven polder) 110
7 febr 2021 0 Invallen forse vorstperiode met veel sneeuw (wegtrek duizenden kieviten zuidwaarts)
19 febr 2021 7 (geen groepsvorming, exemplaren verspreid in broedterritorium)
20 febr2021 11 (zittend bij plasdras, 5 exx verspreid in grasland) 2 (zittend op slikplaat tussen grutto's)
22 febr2021 18 (zittend bij plasdras, 7 exx verspreid in grasland) 70 (zitten op slikplaat)
Smiententellingen polder Stein
10 dec 2020 1100
23 dec 2020 4500
2 jan 2021 2500
12 jan 2021 2200
18 jan 2021 1700
22 jan 2021 1400
2 febr 2021 1750
5 febr 2021 3300
Winter 2019/2020.
Gaat de functie als winterpleisterplaats voor kieviten achteruit
in de polder Stein Noord?
Onze oer-Nederlandse weidevogel de kievit doet het de laatste jaren steeds slechter als broedvogel, ook in de polder Stein Noord. Daar werden tijdens een integrale broedvogelkartering in 2019 nog maar 30 broedterritoria geteld. Het landelijke aantal broedvogels neemt in fors tempo af hetgeen ook duidelijk merkbaar is in het poldergebied rond Gouda-Reeuwijk. Na de broedperiode verzamelen kieviten zich in grote groepen die tot uit vele duizenden exemplaren kunnen bestaan. Ze zwerven dan rond maar hebben duidelijk voorkeur voor bepaalde polders. Een van die polders is de polder Stein Noord waar in voorgaande jaren in het najaar (bij ontbrekende vorst) forse aantallen verbleven en het polder gebruikten als vaste pleisterplaats. Maar ook daar lijkt verandering gaande te zijn want de laatste jaren zijn de aantallen fors gedaald t.o.v. van vroeger. Ook dit najaar (2019) heb ik tot nu toe bij tellingen die ik heb gedaan nauwelijks aantallen van enige betekenis waargenomen. Het ging tot nu toe om hooguit enkele tientallen. Alleen half november werden in Stein Noord tijdens de maandelijkse wintervogeltellingen bijna 3000 exemplaren geteld maar dat was eenmalig.
Wat de oorzaak van die afname kan zijn? Allereerst is er de laatste paar jaar concurrentie ontstaan door de natuurontwikkeling die is uitgevoerd in de Hooge Boezem bij Haastrecht. In dit natuurgebied is de aantrekkelijkheid als rustgebied toegenomen hetgeen zichtbaar is aan de aantallen kieviten die bij de Hooge Boezem worden geteld in het najaar (400 stuks op 25 november 2019). Toch lijkt er meer aan de hand want ook in diverse andere polders rond Gouda-Reeuwijk waar in voorgaande jaren grote aantallen pleisterden in het najaar worden veel lagere aantallen geteld en soms zijn kieviten die polders helemaal gaan mijden. Zou dat te maken kunnen hebben met die landelijke forse afname of zou het ook een kwestie van veranderend voedselaanbod kunnen zijn? Dit laatste zou voor de polder Stein het geval kunnen zijn. Vastgesteld is dat de duizenden kieviten die in voorgaande jaren in Stein wekenlang pleisterden het gebied niet alleen als rustgebied gebruikten maar ook als voedselgebied. In het reservaat vindt de laatste jaren maar weinig bemesting plaats en wellicht is daardoor ook de bodemvruchtbaarheid en hoeveelheid voedsel voor kieviten verminderd.
Polder Stein Noord. Kievittellingen in Jan/Febr 2020
Datum Aantal kieviten
5 jan 2020 0
10 jan 2020 50 (bij plasdras)
11 jan 2020 0
13 jan 2020 0
16 jan 2020 180 (op grasland in de polder)
18 jan 2020 230 (zwermend/vliegend boven de polder, invallend bij de plasdras)
23 jan 2020 0
24 jan 2020 160 (zwermend/vliegend boven de polder, invallend bij de plasdras)
28 jan 2020 0
30 jan 2020 0
8 febr 2020 220 (zwermend boven de polder)
15 febr2020 400 ( 160 bij plasdras en 240 in de polder op percelen)
10 januari 2020 verbleven er een kleine 50 kieviten langs de oever van de plasdras oost in de polder Stein Noord.
In de graslanden van de polder zelf geen kievieten.
Een groep kieviten rustend in het plasdrasgebied van het reservaat de Hooge Boezem bij Haastrecht. Door de aanleg van dit natuurgebied enkele jaren geleden is het een aantrekkelijk rustgebied voor kieviten.
Najaar 2018 Maar weinig kieviten in de polder Stein
Nauwelijks kieviten in het najaar van 2018. Slechts af en toe verbleven er kleine groepjes in de polder, maar het ging om aantallen minder dan 100 stuks. De grote aantallen van duizend tot enkele duizenden kieviten, die normaliter in het najaar in Stein pleisterden ontbraken.
Najaar/winter 2017/2018. Groepsvorming en zwermgedrag van kieviten in de polder Stein bij Reeuwijk
Een deel van de 660 kieviten aanwezig op 30 oktober 2017.
Tellingen van de kievit gedaan in het najaar van 2008, 2010 en 2013 tonen aan dat er in die jaren grote aantallen kieviten pleisterden in de polder Stein in de maanden okt t/m dec. Vanwege de sterke afname van de kievit in Nederland als broedvogel was ik dan ook benieuwd of de aantallen in het najaar in de polders rondom Gouda/Reeuwijk en in het bijzonder in de polder Stein ook zouden zijn afgenomen. Inmiddels zijn al diverse tellingen uitgevoerd. Hoewel de aantallen toch wel een beetje schommelen kan voorlopig geconstateerd worden dat de kieviten er weer voor gekozen hebben om de polder Stein noord ook dit najaar te gebruiken als vaste pleisterplaats. Maar de hoge aantallen geteld in eerdere jaren (tot max 5000 exx) lijken niet meer te worden gehaald.
Wat opvalt is dat de kieviten een duidelijke voorkeur hebben voor een beperkt aantal percelen. Bij alle tellingen waren ze steevast aanwezig op twee plekken in de polder n.l. percelen zuidelijk van het recreatiebos en percelen westelijk van het Putje van Boere. Verder valt op dat ze nu in de maanden sept/dec geen gebruik maakten van de plasdras om er te rusten/overnachten.
Vogelsoort Datum Gebied Aantal
kievit 25sept2017 polder stein noord 160
kievit 8okt2017 polder stein noord 800
kievit 14okt2017 polder stein noord 650
kievit 23okt2017 polder stein noord 1300
kievit 26okt2017 polder stein noord 1100
kievit 27okt2017 polder stein noord 725
kievit 30okt2017 polder stein noord 660
Kievit 5nov2017 polder stein noord 930
Kievit 6nov2017 polder stein noord 800
Kievit 9nov2017 polder stein noord 850
Kievit 13nov2017 polder stein noord 730
Kievit 17nov2017 polder stein noord 1600
Kievit 19nov2017 polder stein noord 1900
Kievit 28nov2017 polder stein noord 1700
Kievit 6dec2017 polder stein noord 1650
Kievit 28dec2017 polder stein noord 1300
Kievit 16jan2018 polder stein noord 1500
Kievit 22jan2018 polder stein noord 1800
Goudplevier 22jan2018 polder stein noord 80
Kievit 28jan2018 polder stein noord 3000
Kievit 7febr2018 polder stein noord 450 (vorstperiode 6 t/m 10 februari)
smient 25sept2017 polder stein noord 90
smient 8okt2017 polder stein noord 450
smient 23okt2016 polder stein noord 1600
smient 9nov2016 polder stein noord 3100
Kieviten in polder Stein Noord, begin februari 2018 tijdens korte vorstperiode
In de week van 6 t/m 10 februari was er een vorstperiode waarbij het een aantal nachten licht tot matig (4-7 graden) vroor. Benieuwd of de kieviten uit Stein Noord door de vorst zouden zijn vertrokken heb ik op 7 februari 2018 een telling uitgevoerd. Wat opviel was dat er tussen 6 februari en 10 februari nog steeds flinke aantallen kieviten aanwezig waren, maar de kieviten zaten erg verspreid door de polder op diverse percelen, en verder ook in de aangrenzende polders Lang Roggebroek en Oukoop. Ook waren er veel kramsvogels die voedsel zochten op de inmiddels al door de zon beschenen ontdooide graslanden. Langs een bevroren sloot stond een groep van 16 kleumende grote zilverreigers. Op de meest westelijk gelegen plasdras in Stein was op 7 februari al de eerste schaatser aanwezig. De kieviten zaten tussen de genoemde data van 6 t/m 10 februari 2018 verspreid over verschillende polders nabij Stein Noord en in deze polder zelf, waar ze voedsel zochten. De kou was blijkbaar onvoldoende om te vertrekken in zuidelijke richting. Ook na 10 februari zaten kieviten erg verspreid in de diverse polders, en rond 20 februari werden de eerste kieviten al weer gesignaleerd in het toekomstige broedgebied. De voorspellingen waren dat het tussen 23 februari en ?? februari matig tot streng
zou gaan vriezen. Ben benieuwd of kieviten dan alsnog zullen wegtrekken.
Telling 7 februari 2018
Kievit Stein Noord 450, Lang Roggebroek 250 en Oukoop 125
Kramsvogel Stein Noord 420, Lang Roggebroek 110 en Oukoop 70
Kemphaan Lang Roggebroek 60 (groep voedselzoekend langs geschoonde greppel).
Ca. 600 voedselzoekende kramsvogels in de polders Stein Nrd, Lang Roggebroek en Oukoop op 7 febr 2018.
Najaar 2008
Groepsvorming en zwermgedrag van kieviten in de polder Stein bij Reeuwijk
De polder Stein aan de zuidkant van de Reeuwijkse Plassen is een graslandpolder in het Groene Hart, waar in het najaar grote aantallen kieviten langere tijd verblijven. 13 en 14 november 2008 verbleven er veel kieviten in dit reservaat, in eigendom en beheer bij Staatsbosbeheer. Ruim 4000 vogels. Zoveel zijn er dit najaar nog niet eerder geteld. Kieviten hebben de gewoonte om in het najaar grote groepen te vormen. Groepen van soms wel 10.000 vogels. Tot het gaat vriezen zwerven zulke groepen rond. Als de vorst echt serieus wordt trekken kievit zuidwaarts tot waar het vorstvrij is. Maar zolang het niet echt gaat vriezen blijven kieviten in onze Nederlandse graslandgebieden en bouwlandpolders.
Een groep kieviten op een plasdras perceel in de polder Stein. Het is een gaan en komen van kieviten.
De plasdras is bij de kieviten erg in trek. Groepen kieviten komen er regelmatig naar toe om zich te wassen en uit te rusten.
Een groep kieviten is net neergestreken op deze plasdras in de polder Stein.
Een paar vliegende kieviten, onderdeel uitmakend van een groep van ca. 4000 stuks.
Een groep kieviten zwermt boven de plasdras
Uitsnede (crop) van de groep vliegende kieviten
Overzicht van een grote groep kieviten op een graslandperceel. Ze zitten heel dicht bij elkaar. Dit is op onderstaande foto
beter zichtbaar. De kieviten zitten op ca. 100 meter afstand. De foto is gemaakt met een 300 mm telelens.
Uitsnede (crop) van bovenstaande foto.
Bij onverwacht snel invallende vorst vertrekken kieviten hals over kop in zuidelijke richting naar gebieden waar het niet vriest.
Maar er zijn altijd wel een paar volhouders. Zij doen hun best om ondanks sneeuw en vorst toch nog wat voedsel te vinden.
Jaarlijks worden maandelijks wintervogeltellingen uitgevoerd in de polder Stein. De aantallen per jaar in deze grafiek zijn nogal
wisselend. Kieviten zijn mobiel en verplaatsen zich regelmatig naar diverse graslandpolders in de omgeving. Vandaar die
schommelingen van de getelde aantallen. Maar ook een vorstperiode kan oorzaak zijn van lage aantallen of het volledig ontbreken.
Grafiek met een aantal tellingen van kieviten in de polder Stein. In 2008 waren kieviten buiten de broedperiode goed
vertegenwoordigd in Stein. Dit kwam mede door de aanwezigheid van een plasdras-perceel. In het voorjaar sliepen kieviten
op deze plasdras. De in het najaar aanwezige kieviten hebben de plasdras s' nachts niet als slaapplaats gebruikt, waarschijnlijk
door de ongunstige waterstand. Grote groepen kieviten bezoeken overdag wel regelmatig een aangrenzend graslandperceel wat
sinds kort plasdras staat. Of ze hier wel slapen is niet bekend.
Zwermgedrag van de kievit
Op sommige dagen in het najaar vertonen de aanwezige groepen kieviten een bijzonder gedrag. Ze vliegen regelmatig op, terwijl er absoluut geen sprake lijkt te zijn van verstoring. Zo'n groep kieviten blijft soms vele minuten lang in de lucht, om vervolgens weer neer te strijken. Kort daarna vliegt de groep weer op en dit proces herhaalt zich soms nog een aantal keren tot ze er genoeg van hebben. Dit gedrag noemen we zwermgedrag. Grote groepen kieviten verblijven in het najaar ook rond het vliegveld Schiphol. Als zo'n groep kieviten gaat zwermen bestaat de kans dat ze boven de start- en landingsbaan van vliegtuigen gaan vliegen met het risico van aanvaring met een vliegtuig. Om die reden doet men er alles aan om kieviten uit de buurt van Schiphol weg te houden. O.a. door het afdraaien van alarmgeluiden van kieviten en het inzetten van roofvogels door een valkenier.
Boven en onder: Zwermgedrag van ongeveer 4000 kieviten. Afgebeeld is maar een deel van de vogels.
13 november 2013 Plaatstrouwe kieviten in reservaat Polder Stein Noord
Vogelsoort Datum Gebied Aantal
kievit 26-okt-10 polder stein noord 2300
kievit 3-nov-10 polder stein noord 3100
kievit 7-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 10-nov-10 polder stein noord 4500
kievit 15-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 17-nov-10 polder stein noord 5000
kievit 25-nov-10 polder stein noord 2300
kievit 28-nov-10 polder stein noord 1750
smient 26-okt-10 polder stein noord 3000
smient 3-nov-10 polder stein noord 5300
smient 7-nov-10 polder stein noord 2800
smient 10-nov-10 polder stein noord 3700
smient 15-nov-10 polder stein noord 6500
smient 17-nov-10 polder stein noord 5800
smient 6-dec-13 polder stein noord >10000
smient 14-dec-13 polder stein noord 3500
kievit 28-okt-13 polder stein noord 1375
kievit 1-nov-13 polder stein noord 2700
kievit 4-nov-13 polder stein noord 3500
kievit 8-nov-13 polder stein noord 5000
kievit 9-nov-13 polder stein noord 4000
kievit 10-nov-13 polder stein noord 5000
kievit 13-nov-13 polder stein noord 250
kievit 15-nov-13 polder stein noord 0
kievit 17-nov-13 polder stein noord 0
kievit 20-nov-13 polder stein noord 16
kievit 22-nov-13 polder stein noord 0
kievit 26-nov-13 polder stein noord 0
kievit 6-dec-13 polder stein noord 400
kievit 14-dec-13 polder stein noord 1650
kievit 6-jan-14 polder stein noord 575
kievit 17-jan-14 polder stein noord 400
Sinds het opzetten van de waterstand in het reservaat polder Stein Noord (2006) hebben grote aantal wintervogels in de najaars- en winterperiode het gebied uitgekozen als pleisterplaats. Ook in het najaar van 2013. Graslandpercelen vol met smienten en kieviten. Het water hoog in de sloten, zo hoog dat een aantal greppels en stukken grasland plasdras staan. Door de vele regen van de laatste weken staan percelen zelfs min of meer plasdras. Regelmatig bezoek ik de polder Stein en hou extra goed in de gaten om welke aantallen vogels het gaat. In onderstaande tabel staan de telgegevens uit 2010 welke nu zijn aangevuld met die van pleisterende kieviten in het najaar 2013.
Ieder najaar verblijven een aantal weken een paar duizend kieviten in de polder Stein Noord. Op 3 november 2010 telde ik
ruim 5300 stuks en op 17 november 2010 waren het er ongeveer 5800.
Op de achtergrond een gedeelte van de ongeveer 6500 kieviten die op 15 november 2010 in de polder Stein verbleven.
Let op de hobbeligheid van de percelen door vertrapping van de zode door vee.
Kieviten en voedselaanbod in de polder Stein
Een fors aantal kieviten is erg plaatstrouw en verblijft al jarenlang vanaf midden-eind oktober en aansluitend de maand November t/m december in de polder Stein Noord. Tot het moment dat de vorst invalt want dan vertrekken ze zuidwaarts. In de loop van de maand oktober druppelen groepen polder Stein binnen. De aantallen groeien dan langzaam in de maand november uit van enkele duizenden exemplaren naar een maximum van ca. 5000 stuks of zelfs iets hoger is de constatering van de laatste jaren. De kieviten blijven dag en nacht in het gebied en zijn dus ook voor hun voedsel afhankelijk van het reservaat. Hoeveel eet een kievit op een dag vraag je je af. Uitgaande van het gewicht van een kievit wat ongeveer 200 gram bedraagt is dat ongeveer 25 gram en wellicht een maximum van 50 gram voor de grote eters. Dat lijkt mij realistisch want een grote pier (waarvan ze er flink wat op kunnen) weegt alleen al een paar gram. Ze eten wormen, emelten en allerlei ander klein grut. Het betekent in ieder geval wel dat er veel voedsel aanwezig moet zijn om zo'n fors aantal kieviten te voeden. Het zijn oogjagers en ze pikken alles op wat eetbaar is. Ze hebben ook het vermogen om wormen die net onder de bodem verblijven te pakken. Terugkerend naar die veronderstelde 25 tot 50 gram voedsel per dag die ze eten kom ik uit op een totaal van 125-250 kg dierlijk materiaal wat zo'n 5000 kieviten dagelijks naar binnen werken. Voor een periode van een maand verblijf in de polder Stein van 5000 kieviten komt dat neer op 30 x 125/250 kg hetgeen 3750 tot 7500 kg aan dierlijk voedsel zou betekenen. Er van uit gaande dat de 5000 kieviten minstens twee maanden in Stein verblijven betekent dat een opname van 7,5 tot 15 ton dierlijk voedsel!! Als het niet gaat winteren kan hun verblijf in het reservaat zelfs nog langer zijn.
Een opmerkelijk getal want veel percelen in het reservaat Stein worden steeds voedselarmer omdat ze maar zeer beperkt worden bemest. Welke verklaring kan gezocht worden voor de aanwezigheid van al dat voedsel voor kieviten? In ieder geval is duidelijk dat als gevolg van de hoge grondwaterstand het dierlijke bodemleven gedwongen is om dicht onder de toplaag van het grasland te kruipen om niet te verzuipen. Daardoor vormen ze een gemakkelijke prooi voor kieviten neem ik aan.