Nieuwsbrief Maart/April 2021


Fotoalbum: Nieuwsbrief Maart 2021

pijlstaartwoerdhoogeboezem25maart2021IMG_170022scherp.jpg
pijlstaartvrouwhoogeboezem25maart2021IMG_169535cropscherp.jpg
pijlstaartwoerdhoogeboezem25maart2021IMG_169930cropscherp.jpg
sneeuwklokjeveldvolrwktwaalfmorgen22febr2021IMG_129920scherp.jpg
waarderoosteindeknobbelzwanenknotwilgen22febr2021IMG_132420scherp.jpg
linschotenhaardijkstinzeflorasneeuwklokjeswinterakoniet22febr2021IMG_133820scherp.jpg
linschotenhaardijkstinzeflorasneeuwklokjeswinterakoniet22febr2021IMG_133720scherp.jpg
linschotenpolderlangshaarwegknotwilgen22febr2021IMG_132720scherp.jpg
linschotenlangshaarwegknotwilgen22febr2021IMG_134020scherp.jpg
waarderboerderijoosteinde22febr2021IMG_132020scherp.jpg
waarderboerderijwesteinde22febr2021IMG_130920scherp.jpg
waarderoosteindegeriefbosje22febr2021IMG_131620scherp.jpg
benschopperboezemlandschap26febr2021IMG_138920scherp.jpg
benschopperboezemlandschap26febr2021IMG_139722scherp.jpg
benschopperboezemlandschap26febr2021IMG_139022scherp.jpg
benschopperboezemlandschap26febr2021IMG_139222scherp.jpg
rwkenkelewierickepldroukoopnrd22febr2021IMG_130320scherp.jpg
stormmeeuwsteinzuid25febr2021IMG_137835cropscherp.jpg
stormmeeuwsteinzuid25febr2021IMG_138322scherp.jpg
stormmeeuwsteinzuid7maart2021IMG_147720scherp.jpg
grotezilverreigersteinzuid9mrt2021IMG_149735cropscherp.jpg
grotezilverreigerenmeerkoetsteinzuid9mrt2021IMG_150420scherp.jpg
kolganshoogeboezem12mrt2021IMG_154230cropscherp.jpg
roekrwkoukoopnegenviertel14mrt2021IMG_155830cropscherp.jpg
roekrwkoukoopnegenviertel14mrt2021IMG_156135cropscherp.jpg
halsbandparkietbijneststeinzuid9mrt2021IMG_153525cropscherp.jpg
winterkoningrwktuinbuitelaar19mrt2021IMG_158030cropscherp.jpg

Toenemende bouwactiviteiten en bouwplannen in en rond het Reeuwijkse Plassengebied.

RISICO: Toenemende bouw  tast steeds meer de natuurlijkheid en openheid van het Reeuwijkse landschap aan hetgeen ten koste kan gaan van de biodiversiteit en een ongeschonden open landschap


Bouwen in Reeuwijk

Momenteel wordt er in het Reeuwijkse Plassengebied flink gebouwd. Zowel nieuwbouw als bestaande woningen die vervangen worden door nieuwbouw. De bestaande natuurlijkheid van het plassengebied veranderd daardoor steeds meer. Het fraaie oude landschap zoals we het vroeger kenden begint daarmee te vervagen van buurtschap naar woonwijkachtig.

Ook in het open landschap oostelijk van de plassen dreigt het een en ander te gaan veranderen. Met als voorbeeld het bouwen van enkele woningen bij boerderijen zoals bij de vroegere Heerlijkheid  en Rijksmonument Wiltenburg. Er zijn hier al verschillende nieuwe woningen gerealiseerd en in deze omgeving  bestaan er nog meer plannen voor nieuwbouw. Onderstaande foto  is van een niet meer in gebruik zijnde boerderij met schuren recent gesloopt en ook hier is gepland om een paar nieuwe woningen te gaan bouwen. 

Oostelijk deel van het Reeuwijkse Plassengebied

Planologisch is bepaald door de Provincie Zuid-Holland dat het oostelijk deel van de Reeuwijkse Plassen vanwege de natuurwaarden en de rust deze functie ook zou moeten worden behouden. Met alle nieuwe plannen die er nu liggen lijken die beloften vanuit het verleden maar weinig waard. Dat is wel een beetje eigen aan politiek en het handhaven van besluiten is maar weinig waard is zo onderhand mijn ervaring.

1 Miljoen euro

In 2017/2018 is in de aangrenzende polder Oukoop grootschalige natuurontwikkeling uitgevoerd in opdracht van de Provincie Zuid-Holland.  Dit om de bestaande (maar behoorlijk afgenomen) natuurkwaiteiten een oppepper te geven. Het project kostte het lieve sommetje van 1 miljoen euro.

Opmerkelijk vind ik overigens wel,  dat er tegelijkertijd wordt besloten om de bouw van diverse nieuwe woningen toe te staan aan de rand van de polder waar de natuurontwikkeling is uitgevoerd.

Natuurcompensatie

Aan het bouwen in het landelijk gebied zijn wel voorwaarden gebonden vanuit het compensatiebeginsel. Voor het bouwen van een huis moet dan ergens een stukje natuur gecompenseerd worden. Vlak in de buurt maar het mag soms ook elders in de directe omgeving plaats vinden. Het te compenseren gebied moet dan de natuurwaarde/biodiversiteit gaan vervangen die verloren gaat door de bouw van huizen. Helaas heb er ik er nog maar weinig positieve voorbeelden van gezien, sterker nog, het leidt meestal alleen maar tot steeds meer menselijke activiteiten. Dat soort stukjes hebben daardoor weinig meer te maken met natuur en ik rangschik ze in de categorie schaamgroen zoals ik het dan noem.


De inmiddels al niet meer bewoonde voormalige boerderij waar ooit  Vergunst boerde  aan de Oukoopsedijk 10 is inmiddels gesloopt om plaats te gaan maken voor enkele nieuwe woningen.
Foto: 1 juli 2008.

Boerderij gesloopt. Het plan is om op het nu braakliggende terrein  enkele huizen te gaan bouwen. Foto: 22 februari 2021


Geringde Grutto's op verzamelplaats het Weegje bij Waddinxveen.

Op de verschillende gruttoverzamelplaatsen rond Gouda/Reeuwijk verbleven dit voorjaar ook enkele grutto's die waren geringd. Een grutto die op 17 juni 2019 in Friesland (Idzegea, de Geeuw) werd geringd, verbleef op 3 maart 2021 op de gruttoverzamelplaats op het Weegje bij Waddinxveen.


Op de twee foto's twee grutto's met een ringenset om de poten. De kleurencombinatie van de gekleurde ringen is zo samengesteld
dat afgelezen kan worden waar de grutto is geringd. Daarmee is goed te volgen waar zo'n  grutto verblijft. De meest linkergrutto op de linkerfoto is een slapende Jslandse grutto. Foto's: Peter-Paul Schets.


Voorjaar 2021. Gruttoverzamelplaatsen weer als vanouds bezet

Grutto's op de Hooge Boezem op 10 maart 2021. Foto: Freek Mayenburg

Een kleine 600 grutto's verbleven op 10 maart 2021 op de verzamelplaats Hooge Boezem. De dag erna op 11 maart 2021 raasde een harde storm over Nederland en de Hooge Boezem en was er overdag geen grutto te bekennen. 12 maart 2021 verbleven er rond het middaguur op de plasdras polder Stein Noord 580 grutto's. Het waaide nog flink maar de ergste storm was al weer geluwd. Waarschijnlijk ging het om grutto's die door de harde storm op de Hooge Boezem waren verdreven en nu de betrekkelijke luwte van de polder Stein opzochten.


Maart 2021 Gruttotellingen uitgevoerd op 3 verzamelplaatsen

Meerdere telronden gemaakt (Reeuwijk-Hekendorp-Haastrecht) om de aantallen grutto's te tellen die op een tijdstip
aanwezig konden zijn op een paar verzamelplaatsen rond Reeuwijk-Haastrecht en op hetzelfde moment broedparen in het aanliggende broedbiotoop).

Datum                Tijdstip                           Plasdras polder Stein            Benschopper Boezem Hekendorp          Hooge Boezem Haastrecht
14 mrt2021         13.30                                           31
14 mrt2021         13.55                                                                                                           37
14 mrt2021         14.10                                                                                                                                                                      550

19 mrt 2021        12.15                                          120
19 mrt2021         14.25                                           28
19 mrt2021         13.50                                                                                                                                                                      320
19 mrt2021         14.00                                                                                                            25

20 mrt2021         12.40                                           65 (in grasland 2 paar)
20 mrt2021         13.50                                                                                                            12 (in grasland 1 paar)
20 mrt2021         14.20                                                                                                                                                                      330

22 mrt2021         18.00                                             5 
22 mrt2021         18.15                                                                                                              7 
22 mrt2021         18.25 (avondtelling)                                                                                                                                             200
22 mrt2021         18.55 (avondtelling)                                                                                                                                             440

25 mrt2021         12.45                                            70 (in graslanden 7 paar)
25 mrt2021         14.00                                                                                                               0 (in graslanden 9 paar))
25 mrt2021         14.20                                                                                                                                                                      125

26 mrt2021         13.50                                            46 (in graslanden 12 paar) 
26 mrt2021         14.40                                                                                                               11( in graslanden 8 paar)             
26 mrt2021         15.00                                                                                                                                                                      240 (in graslanden 2 paar)

2 apr2021            13.30                                            18 (in graslanden min. 9 paar)
2 apr2021            14.05                                                                                                                7 (in graslanden 6 paar)
2 apr2021            14.40                                                                                                                                                                        80 (in graslanden 3 paar)

2apr2021             19.40 (avondtelling)                                                                                                                                               60
2apr2021             20.20 (avondtelling)                                                                                                                                              245


3apr2021             10.10                                              1 (in graslanden min. 7 paar)
3apr2021             10.40                      Polder Oukoop (deel Negenviertel) in perceel Janssen 4 paar aanwezig)
3apr2021             11.00                                                                                                                0 (in graslanden 10-12 paar)
3apr2021             11.20                                                                                                                                                                        12 (in graslanden 4-5 paar)
3apr2021             20.30 (avondtelling Hans van Gasteren)                                                                                                           325

4apr2021             14.20                                              11 (in graslanden 9 paar)
4apr2021             14.35                      Polder Oukoop (deel Negenviertel) in perceel Janssen 4 paar aanwezig)
4apr2021             15.00                                                                                                                 0 (in graslanden 10 paar)
4apr2021             15.15                                                                                                                                                                         16 (in graslanden 3 paar)


Concluderend:
Op de tellingen van 14 en 19 maart 2021 waren er overdag nog geen gruttoparen aanwezig in hun broedbiotoop. Dat was wel het geval op 20 maart maar toen ging het nog maar om een enkel broedpaar. Daarna nam het aantal broedparen in het broedbiotoop steeds verder toe en namen de grutto-aantallen overdag op de verschillende plasdras plaatsen fors af. Late avondtellingen op 2 en 3 april lieten zien dat er toch nog flinke aantallen grutto's kwamen overnachten op de Hooge Boezem bij Haastrecht. Hetgeen  betekent dat er op die data behoorlijke  aantallen gruttoparen nog niet aan de ei-leg waren begonnen.


31 grutto's verbleven op 14 maart 2021 om 13.30 uur op de plasdras in de polder Stein Noord in Reeuwijk.
Foto: Freek Mayenburg


550 grutto's verbleven op 14 maart 2021 om 14.10 uur op de gruttoverzamelplaats op de Hooge Boezem bij Haastrecht.
Foto: Freek Mayenburg


20 maart 2021. Eerste gruttoparen aanwezig in hun broedgebied.

Broedcyclus grutto's

Voorjaar 2021: Vroege en late grutto's
Op 20 maart 2021 verbleven vrijwel alle grutto's overdag nog op de 3 verschillende verzamelplaatsen die ik op die dag telde (polder Stein Noord, Benschopper Boezem en Hooge Boezem).

Toch waren overdag al verschillende paren in hun broedgebied aanwezig zoals een paar in de polder Stein in het blok aangrenzend aan de Willenskade. En enkele andere paartjes in de polder Oukoop (deel Negenviertel) en het weidevogelblok van de  Benschopper Boezem. Dat moet dan wel om paren gaan die al vrij vroeg voorbereidend zijn om  gaan te nestelen en eind  maart/begin april in de eilegfase zitten. Vroeg gaan nestelen heeft voor weidevogels voordelen. De kuikens  maken dan meer kans vliegvlug te worden omdat ze de maaiactiviteiten dan in belangrijke mate voor zijn. Voor reservaten is dat wat minder aan de orde want die kennen al een late maaidatum.

Als voorbeeld een paar rekenvoorbeelden van vroeg leggende grutto's en grutto's die wat later beginnen met nestelen. Een vrouwtjes grutto legt normaal gesproken 4 eieren, het paar broedt dan 23 dagen en de kuikens zijn vliegvlug in ca. 5 weken.

Stel een gruttonest heeft op 31 maart 4 eieren en het gruttopaar begint met broeden. Dan komen de eieren rond 23 april uit. Daar komen dan nog 35 dagen bij dat een gruttokuiken vliegvlug is en dat zou dan rond 28/29 mei zijn.

De meeste grutto's hebben echter pas rond 7-15 april een compleet nest met eieren dus uitgaande van dezelfde  rekensom zijn de kuikens dan pas vliegvlug tussen 5 en 13 juni.

Dan zijn er ook nog grutto's die pas na 15 april beginnen met nestelen of na verstoring van het 1e legsel een vervolglegsel beginnen en de kuikens daarvan zijn nog weer later dan 5 of 13 juni vliegvlug.

 

Risico's voor gruttokuikens


De eerste 7-10 dagen van de gruttokuikens

Pas uitgekomen gruttokuikens verblijven de eerste 7-10 dagen meestal op hetzelfde perceel waar ze geboren zijn en drukken zich bij gevaar. Dat is een gevaarlijke periode voor de kuikens want bij maaien lopen ze omdat ze zich drukken kans dood gemaaid te worden. 

Vroeg broedende grutto's (beginnend 31 maart) hebben daarbij het voordeel dat de kuikens al rond 23 april geboren worden. Tel je daar 7-10 dagen bij op dan kom je op een tijdstip ( 30 april tot 3 mei) dat er nog niet veel gemaaid wordt.

 

De kuikens van de wat later broedende grutto's (7-15 april) lopen een veel grote risico want  zij worden geboren rond 30 april/ 7 mei. Met daarna een periode van 7-10 dagen dat ze zich drukken lopen die kuikens een zeer groot risico dood gemaaid te worden want veel grasland wordt juist in die periode (7 tot 17 mei) gemaaid.


Predatie kuikens

Weidevogelkuikens hebben steeds meer last van predatie. Ook gruttokuikens dus.  De predatiedruk door zwarte kraai, blauwe reiger, ooievaar, buizerd  en met name kleine mantelmeeuw is de laatste jaren sterk toegenomen. Ook grondpredatoren als bunzing, wezel, hermelijn en vos  brengen steeds meer schade toe aan weidevogelkuikens. Met name de wat jongere en nog kleine weidevogels worden flink gepredeerd.


Voedselprobleem jonge grutto's

Gruttokuikens eten al direct zelfstandig. De eerste weken zijn dat vooral insecten die ze van de gras- en bloemstengels af pikken. De sterk afgenomen insectenwereld lijkt een steeds groter probleem te worden voor gruttokuikens toont onderzoek aan. Hele jonge gruttokuikens lijken daar nog minder last van te hebben, maar de wat grotere kuikens hebben door gebrek aan insecten moeite om hun buik vol te eten.  Door onvoldoende voedsel komen de wat grotere gruttokuikens  in een slechte conditie en zijn daardoor ook weer extra kwetsbaar om slachtoffer te worden van predatie.


Broedpaar grutto al aanwezig in broedgebied overdag op 20 maart 2021 in de polder Reeuwijk deel Negenviertel. De meeste grutto's nog verblijvend op de drie verzamelplaatsen in de omgeving maar dit paar was al aanwezig in het gebied waar ze ieder jaar trouw komen broeden. Foto: 20 maart 2021 omstreeks 13.30 uur.


Ook in het weidevogelblok Benschopper Boezem van Staatsbosbeheer waar al jarenland flinke aantallen weidevogels broeden waren op 21 maart 2021 al verschillende gruttoparen aanwezig. Verschillende kieviten werden broedend op het nest waargenomen.
Foto: 21 maart 2021 omstreeks 11.00 uur.


Nieuwe plasdras in de polder Sluipwijk in Reeuwijk

Door het maken van een plasdras kan een gebiedje extra aantrekkelijk gemaakt worden voor vogels. Zo'n plasdras kan functioneren als verzamelgebied voor b.v. grutto's, slaapplaats voor vogels als wulp, kievit, scholekster  en ganzen, maar is ook belangrijk voor trekvogels op trek (steltlopers en plevierachtigen) om hier tijdelijk voedsel te vinden. De polder Sluipwijk is een vrij belangrijk broedgebied voor weidevogels en om het gebied een extra kwaliteitsimpuls te geven is een plasdras gemaakt met gebruikmaking van een waterpomp op zonnecellen.

Een waterpomp werkend op zonnecellen brengt water op het wat lager gelegen middendeel van een perceel grasland.
Op de achtergrond vliegend een grote groep (winter) brandganzen. Foto: 19 maart 2021


Zeldzaam: Strandplevier bij de Hooge Boezem te Haastrecht

Het is weer volop trektijd en tal van vogelsoorten doen even het plasdras gebied de Hooge Boezem bij Haastrecht aan op weg naar hun broedgebieden. Kleine plevieren en bontbekpleviertjes bezoeken het gebied regelmatig; kleine plevieren broeden er zelfs ook, maar een bezoekje van een strandplevier, wat een echte kustvogel is, blijft toch wel een zeldzaamheid. Foto: 1 april 2021.



6/7 maart 2021:

Kieviten weer terug in hun vertrouwde broedgebiedje in polder Stein zuid 

Natuurontwikkeling

10 maart 2021 sprak ik een groepje mensen die op het perceel liepen te kijken en met elkaar communiceerden. Het bleken mensen van de Provincie Zuid-Holland te zijn.
Omdat ik vermoedde dat hun aanwezigheid te maken kon hebben met het gaan uitvoeren van werkzaamheden deelde ik hun mede dat op dit perceel diverse paren kieviten van plan waren te gaan broeden. Geen probleem kreeg ik te horen want het uitvoeren van natuurontwikkeling op dit perceel zal pas in oktober zal gaan gebeuren.

Daarmee was ik weer gerust gesteld. Het uitvoeren van natuurontwikkeling op dit perceel is onderdeel van een groot plan om een aaneengesloten natuurzone te maken tussen de Reeuwijkse plassen en de Krimpenerwaard. Ben benieuwd wat het gaat worden.

Inmiddels is het perceel verkocht aan de Provincie Zuid-Holland om er in oktober van dit jaar natuurontwikkeling te gaan uitvoeren. Dat zou weleens kunnen betekenen dat kieviten hier voor het laatste jaar gebroed hebben.

Kievitbalts

Op een perceel in de uiterwaard langs de gekanaliseerde Hollandse IJssel tussen Gouda en Haastrecht broeden al vele jaren gemiddeld 5-7 paartjes kieviten. Twee jaar geleden is de boer gestopt met het verbouwen van mais en is overgestapt op biologisch boeren. Het perceel is ingezaaid met rode klaver. De verwachting was dat de aantrekkelijkheid voor kieviten als broedplaats daarmee zou afnemen maar toch keerde op 6 maart 2021 het 1e paartje kieviten al weer terug en op 7 maart waren al weer twee tot drie paren aanwezig. Eigenlijk was ik bevreesd dat de aantrekkelijkheid/terreincondities door de inzaai van rode klaver zouden zijn afgenomen maar gelukkig leek dit niet niet zo te zijn. 9 maart 2021 werd er druk gebaltst en kuiltjes gedraaid ten teken dat er op dit perceel weer genesteld gaat worden. 14 Maart telde ik 3-4 paartjes die regelmatig baltsten met prachtige duikvluchten. Wellicht waren de eerste eieren gelegd maar er werden nog geen kieviten op het nest zittend gezien. 16 Maart  verdreven twee kieviten een overvliegende zwarte kraai uit het broedgebied. Dat zou een teken kunnen zijn dat de eileg begonnen moest zijn. 21 maart 2021 twee kieviten met een duidelijk wakend gedrag. Dus minimaal twee nesten ga ik vanuit.

25 maart 2021 het perceel goed met de verrekijker afgezocht op broedende kieviten op het nest. Er werden vier broedende exemplaren op nesten gezien.

8 April 2021 werd het perceel met drijfmest bemest met de sleepvoet.
Op 10 april bleek dat er door het mesten nesten verloren moesten zijn want verschillende paartjes kievit waren opnieuw begonnen met baltsen om een vervolglegsel te gaan starten.


25 maart 2021 fotografeerde ik een kievit op het nest vanaf de openbare weg. Er zaten 4 broedende kieviten op nesten
in totaal voor het gehele perceel begroeid met rode klaver.


Nog een van de 4 broedende kieviten op het nest die ik telde op 25 maart 2021


Het eerste kievitenpaar weer terug in het broedgebied. De vegetatie bestaat uit een dominantie van rode klaver en
hier en daar wat polletjes gras. Foto: 6 maart 2021

Kievit op 9 maart 2021. Druk met voorbereidingen om te
gaan nestelen


9 Maart 2021 waren twee paartjes kievit aanwezig. Er werd druk gebaltst via het maken van baltsvluchten en roep en
ook werden er kuiltjes gedraaid en strootjes geworpen en verplaatst. 


Wilde eend op zoek naar nestelgelegenheid.

Het is begin maart en overal zie ik wilde eenden druk baltsend, parend en op zoek naar geschikte nestelgelegenheid. Ook oude knotwilgen met een grote pruik hebben een voorkeur om in te nestelen. Onderstaand een vrouw wilde eend die op zoek was naar een geschikte plek om te gaan nestelen. 

Vrouwtje wilde eend vroeg in de ochtend zittend op de pruik van een oude knotpopulier. Ofwel een geschikte nestplaats zoekend, ofwel een bezoek aan het nest om een ei te leggen. Foto: 7 maart 2021. 

Wilde eend broedend op nest in een oude knotwilg.