Nieuwsbrief April 2020


Fotoalbum: Nieuwsbrief April 2020


16 april 2020. Hoempende roerdompen

Roerdompen zien en het hoempende geluid van de balts horen blijft een bijzondere gebeurtenis  in het Groene Hart bij Gouda-Reeuwijk. Het was dan ook bijzonder om zelf het hoempgeluid te kunnen horen door een tip. Kreeg van mijn dochter Lianne een foto toegestuurd waarop 2 roerdompen te zien zijn.  Had zij ontvangen van een vriend uit Gouda en het leek haar interessant genoeg om de foto aan mij door te mailen. Contact gelegd met de maker van de foto die er meer gemaakt bleek te hebben. Dus maar eens een bezoek aan die plek gebracht waar de foto's waren gemaakt. Al snel liet een roerdomp zich horen met het specifieke hoempgeluid precies op de plek die was aangegeven. Niet een exemplaar maar zelfs ook een 2e.  Dat  2e exemplaar op afstand, in een rietkraag op enkele honderden meters afstand van elkaar. Toen ik de foto met de twee roerdompen zag rees bij mij de vraag, gaat het hier om een broedpaar of gaat het om ruzie makende mannelijke exemplaren op zoek naar een partner. De maker van de foto's wist mij echter te verzekeren dat er geen twee maar vier roerdompen aanwezig zijn. Het hoempen hoort hij regelmatig zowel overdag als s'-nachts en is zelfs vanuit zijn woning te horen.  Volgens zijn zeggen zijn meerdere  roerdompen al twee jaar op de plek waar de foto's zijn gemaakt en in de omgeving van de plek aanwezig. Hij heeft ook een keer drie exemplaren bij elkaar gezien. Er wordt zelfs gebroed. In 2019 is vastgesteld dat in ieder geval een broedpaar twee jongen heeft grootgebracht.

Met dank aan Ralph Wagemakers voor het beschikbaar stellen van de foto's.


Fotografie: Ralph Wagemakers

Fotografie: Ralph Wagemakers


Opgeraapt en opgegraven

Kleipijp met aan twee kanten een wildeman met knots en aan de voorkant van de pijp een stadswapen. 2e helft 19e eeuw

Een flink deel van het historische verleden van de Goudse pijpenindustrie ligt (en lag) tot voor kort verborgen in de bodem van de polder Achterwillens in Gouda. In het meest westelijke deel van die polder zijn in de 80-er jaren huizen gebouwd en in het andere deel van deze polder is een natuur- en recreatiegebied aangelegd "De Goudse Hout". Met name het westelijk deel waar huizen zijn gebouwd heeft een belangrijk historisch verleden met een directe relatie naar de Goudse kleipijpen-industrie. Op de topografische kaart van Zuid-Holland van ca. 1900 staat in de Goudse polder Achterwillens de tekst De Aschpot.

 


In dit deel van de polder Achterwillens is vanaf het eind van de 18e tot de 2e helft van 19e eeuw zeer veel stadsvuil gestort waaronder veel afval van Goudse pijpenfabrieken als P. Goedewaagen, P.J. van der Want, Sparnaay, Prince en van der Rijst. Onderstaand een fotoalbum van 19e eeuwse figurale gezichtspijpen waarvan een groot deel is aangetroffen in een dikke laag stadsvuil welke nu onder een dik zandpakket ligt dat is gebruikt voor de nieuwbouwwijk Achterwillens waar ik bijna 30 jaar heb gewoond. Niet alleen figurale kleipijpen zijn gevonden maar ook kleipijpen met prachtige voorstellingen zoals b.v. die van Mercurius en Neptunes en exportpijpen vervaardigd voor Duitsland en Zweden om maar wat te noemen. Ook in het meer oostelijk deel van de polder Achterwillens is bij werkzaamheden voor de aanleg van de Goudse Hout veel pijpmateriaal gevonden hetgeen te maken heeft met de jarenlange bemesting met stadscompost van tuinderijen in de vorige eeuw. In dat stadscompost zat als "bijprodukt" ook veel pijpenmateriaal en andere huishoudelijke restanten die weggegooid werden.


 


In Gouda aan de westkant van de polder Achterwillens tegen het huidige Goudse Hout aan is een kleine 40 jaar geleden de wijk Achterwillens gebouwd. Bestaande uit een kleine 1000 woningen. De meeste buitenwijken van Gouda zijn gebouwd op een veenpakket, dat soms wel 15 meter dik is. En daaronder ligt dan weer een diluviaal zandpakket waar de heipalen van huizen op moeten rusten om verzakken te voorkomen. 
Vooraf gaande aan het van start gaan van de  bouw in Achterwillens heeft men eerst een dikke laag zand op de graslanden aangebracht. Het zand was afkomstig uit de surfplas Broekvelden te Reeuwijk. 

Zandzuiger op de plas Broekvelden die zand transporteerde ter ophoging van de nieuw te bouwen wijk Achterwillens in Gouda. 


Vermeld op de topografische kaart van Zuid-Holland van ca. 1900
De Aschpot

De Aschpot in de polder Achterwillens

Via een lange pijpleiding werd het zand naar de bouwlocatie getransporteerd. Tijdens de voorbereidingen werd er in de toen nog aanwezige graslanden graafwerk uitgevoerd. Als gevolg hiervan gaf de Goudse bodem weer eens wat van haar geheimen prijs. In meerdere diep uitgegraven sleuven bleken op ongeveer 80 cm onder maaiveld grote hoeveelheden stortmateriaal aanwezig te zijn. Zowel huishoudelijk- als industrieel afval. Het meeste materiaal dateerde uit het midden en laatste kwartaal van de 19e eeuw.  Tussen het afval opvallend veel materiaal afkomstig van Goudse pijpenfabrieken zoals P. Goedewaagen en P.J. Van der Want. Duizenden pijpenkoppen zaten soms als aparte lagen tussen het stadsvuil, waaronder een aantal met fraaie afbeeldingen erop.

Daar zit je dan met een flinke berg opgeraapte en opgegraven pijpenkoppen en  je hebt de volgende vragen. Waarom ligt al dat afval daar? En wat zijn de voorstellingen op de pijpenkoppen?  Ik heb er een flink aantal jaren over gedaan om er wat meer duidelijkheid over te krijgen. Waarom dat afval daar ligt, nu dus onder een meters dik pakket zand, vond ik terug in de Historische Atlas Zuid-Holland. Op  een topografische kaart van omstreeks 1900 staat, zo ongeveer op  de plaats waar het afval is gestort,  de naam De Aschpot. Een toepasselijke naam welke een duidelijk relatie heeft met het hier gestorte afval.

 

En wat de voorstellingen van de figurale pijpen betreffen. Van een aantal weten we het omdat het antwoord gevonden kon worden in reeds bestaande literatuur. Maar van een aantal pijpen is nog steeds niet bekend welke figuren of voorstellingen het betreft.  Het blijft uiterst boeiend om dit uit te zoeken.

De Stichting  Pijpelogische kring Nederland https://www.tabakspijp.nl/ waar ik van het eerste moment van oprichting lid van ben houdt zich ook bezig met historisch onderzoek naar de fameuze Goudse pijpenindustrie die zijn hoogtepunt kende rond 1730 toen er maar liefst ruim 400 bedrijven en bedrijfjes in Gouda kleipijpen maakten voor de wereldmarkt.


 

En wilt U nog meer weten over Goudse kleipijpen, pijpenkoppen, "Oranjepijpen" en de geschiedenis van de wereldberoemde  Goudse kleipijpenindustrie die al vroeg in de 17e eeuw begon kijk dan eens op de uiterst boeiende websites:


 www.spijkertegels.nl 

of 

www.kleipijp.nl

 



Fotoalbum: Figurale gezichtspijpen vervaardigd door Goudse pijpenfabrieken (2e helft 19e eeuw)

lade20FM591gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillenshielmerkWLIMG_338420cropscherp.jpg
lade20FM591gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillenshielmerkWLIMG_338520cropscherp.jpg
lade20FM654gezichtsoldaat19eeeuwvindplgdaachterwillensrondwegIMG_337120cropscherp.jpg
lade20FM654gezichtsoldaat19eeeuwvindplgdaachterwillensrondwegIMG_337220cropscherp.jpg
lade20FM654gezichtsoldaat19eeeuwvindplgdaachterwillensrondwegIMG_337325cropscherp.jpg
lade20FM654gezichtsoldaat19eeeuwvindplgdaachterwillensrondwegIMG_337420cropscherp.jpg
lade20FM655gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_336920cropscherp.jpg
lade20FM655gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_337020cropscherp.jpg
lade20FM811gezicht19eeeuwvindplgdanieuwehavenIMG_337920cropscherp.jpg
lade20FM811gezicht19eeeuwvindplgdanieuwehavenIMG_338020cropscherp.jpg
lade20FM988gezicht6kantig19eeeuwvindplgdaachterwillenssparnaayIMG_338620cropscherp.jpg
lade20FM988gezicht6kantig19eeeuwvindplgdaachterwillenssparnaayIMG_338720cropscherp.jpg
lade20FM988gezicht6kantig19eeeuwvindplgdaachterwillenssparnaayIMG_338820cropscherp.jpg
lade20FM991gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_338920cropscherp.jpg
lade20FM991gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_339020cropscherp.jpg
lade20FM992dubbelgezichtkoninklijksparnaay19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_336620cropscherp.jpg
lade20FM992dubbelgezichtkoninklijksparnaay19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_336720cropscherp.jpg
lade20FM992dubbelgezichtkoninklijksparnaay19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_336820cropscherp.jpg
lade20FM1013gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_337720cropscherp.jpg
lade20FM1013gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_337820cropscherp.jpg
lade20FM1218gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_337520cropscherp.jpg
lade20FM1218gezicht19eeeuwvindplgdaachterwillensIMG_337620cropscherp.jpg
lade20FM1223gezicht19eeeuwvindplgdaturfsingelmuroplastPrinceIMG_338220cropscherp.jpg
lade20FM1223gezicht19eeeuwvindplgdaturfsingelmuroplastPrinceIMG_338320cropscherp.jpg
lade20FM571gezicht19eeeuwvindplGoudaWeststadsmuurIMG_342220cropscherp.jpg
lade20FM571gezicht19eeeuwvindplGoudaWeststadsmuurIMG_342320cropscherp.jpg
lade20FM587gezicht19eeeuwvindplGoudaGoudseHoutIMG_340125cropscherp.jpg
lade20FM587gezicht19eeeuwvindplGoudaGoudseHoutIMG_340225cropscherp.jpg
lade20FM660gezichtVictoria19eeeuwvindplReeuwijkIMG_341420cropscherp.jpg
lade20FM660gezichtVictoria19eeeuwvindplReeuwijkIMG_341520cropscherp.jpg
lade20FM1151gezichtVictoria19eeeuwhielmerkmolenvindplGoudaKattensingeldreinotenbomenIMG_341220cropscherp.jpg
lade20FM1151gezichtVictoria19eeeuwhielmerkmolenvindplGoudaKattensingeldrienotenbomenIMG_341320cropscherp.jpg
lade20FM1176gezichtVictoria19eeeuwvindplRwkNieuwdorperwegIMG_340920cropscherp.jpg
lade20FM1176gezichtVictoria19eeeuwvindplRwkNieuwdorperwegIMG_341020cropscherp.jpg
lade20FM1006gezichtKoninklijk19eeeuwvindplGoudaAchterwillensIMG_342020cropscherp.jpg
lade20FM1006gezichtKoninklijk19eeeuwvindplGoudaAchterwillensIMG_342120cropscherp.jpg
lade20FM814gezicht19eeeuwvindplGoudaNieuweHavenIMG_339925cropscherp.jpg
lade20FM814gezicht19eeeuwvindplGoudaNieuweHavenIMG_340025cropscherp.jpg
lade20FM840gezicht19eeeuwpijpmakervanderRijstvindplGoudaSlapperdelIMG_341625cropscherp.jpg
lade20FM840gezicht19eeeuwpijpmakervanderRijstvindplGoudaSlapperdelIMG_341725cropscherp.jpg
lade20FM1007gezicht19eeeuwvindplGoudaAchterwillensewegIMG_340625cropscherp.jpg
lade20FM1007gezicht19eeeuwvindplGoudaAchterwillensewegIMG_340725cropscherp.jpg
lade20FM1160gezicht19eeeuwvindplGoudaturfsingelIMG_339720cropscherp.jpg
lade20FM1160gezicht19eeeuwvindplGoudaturfsingelIMG_339820cropscherp.jpg
lade20FM1170gezicht19eeeuwvindplReeuwijkbaggerdepotIMG_341825cropscherp.jpg
lade20FM1170gezicht19eeeuwvindplReeuwijkbaggerdepotIMG_341925cropscherp.jpg
lade20FM1867gezicht19eeeuwvindplstadGoudaofomgevingGoudaIMG_340325cropscherp.jpg
lade20FM1867gezicht19eeeuwvindplstadGoudaofomgevingGoudaIMG_340430cropscherp.jpg

Doodzonde. Geen plek meer om te broeden voor geoorde  futen

 

In het voorjaar van 2019 hebben een 11-tal paartjes geoorde fuut een broedpoging gedaan op het restant van een eilandje op plas Broekvelden in Reeuwijk. Dat is mislukt door het wegspoelen van alle nesten tijdens een storm. Ook dit voorjaar zijn weer flink wat geoorde futen aanwezig op de plas, zo'n 15-20 exemplaren. Er wordt ook gebaltst ten teken dat er bereidheid is om te gaan nestelen. Alleen is het probleem dat er geen broedgelegenheid meer is omdat ook het laatste stukje van het eilandje wat nog over was deze winter volledig onder water is verdwenen.


Het broertje van de geoorde fuut, de kuifduiker ook aanwezig op plas Broekvelden. Mooi in zomerkleed.
Is geen broedvogel in Nederland maar op doortrek. Even verblijvend op de plas. Foto: 14 april 2020


5 april 2020. Gekraagde roodstaart in de tuin 

Meer foto's van gekraagde roodstaart zien klik op:

bosvogels

Zondag 5 april 2020 verbleef er een aantal uren een man gekraagde roodstaart in mijn tuin. Druk jagend op de vele insecten die zich door het mooie weer lieten zien. De vogel was net teruggekeerd uit zijn overwinteringsgebied in Afrika en  deed op weg naar zijn broedgebied mijn tuin aan. De vele insecten die rondvlogen vormden zijn voedsel. De soort is in Nederland geen zeldzame broedvogel maar rond Gouda/Reeuwijk komt de soort vrijwel niet (meer) voor als broedvogel. Terwijl de soort in mijn jeugdjaren absoluut niet zeldzaam was. Diverse nesten heb ik in die jaren ontdekt. Vooral oude vervallen knotwilgen vormden broedplaatsen die zaten in gaten van het half vermolmde  hout. Gekraagde roodstaarten broeden soms ook in nestkasten, maar opmerkelijk. Ook dit komt in mijn directe woonomgeving niet voor.


Man gekraagde roodstaart in mijn tuin op 5 april 2020. Heeft er ruim 3 uur gebivakkeerd druk insecten vangend.


Man gekraagde roodstaart in mijn tuin op 5 april 2020.


Begin april 2020. Oeverzwaluwen weer present in kolonie

Zo'n 100-150 oeverzwaluwen vlogen bij de kunstmatige oeverzwaluwwand in het natuur- en recreatiegebied de Groen-blauwe Zone. De vogels waren druk bezig hun toekomstige  nestplaatsen te verkennen en te claimen. Het was een drukte van je welste maar van echte ruzie of gevechten was geen sprake. Wel verdrongen meerdere exemplaren dan paartjes zich regelmatig bij bepaalde holten. De vogels trokken zich ook niet echt iets aan van langslopend of fietsend publiek. Wel als mensen het wandelpad dat betrekkelijk dicht bij de oeverzwaluwwand ligt en naar de wijk Westergouwe loopt opgingen of afkwamen.

Het was 16 april 2020 een drukte van belang bij de oeverzwaluwkolonie in de Groen-blauwe Zone westelijk van woonwijk Westergouwe. Concurrentie met elkaar om toch maar een broedplekje te kunnen vinden.


Fotoalbum: Oeverzwaluw


Situatie 16 april 2020


Voorjaar 2020. Doortrek van allerlei steltlopers en plevieren naar hun noordelijke broedgebieden
                                                   Zwarte ruiter en kleine plevier in beeld gebracht


Zwarte ruiter gedeeltelijk nog winterkleed op de plasdras in de polder Stein Noord in Reeuwijk. Foto: 30 maart 2020


Zwarte ruiter in bijna zomerkleed op een slikoevertje  in de polder Oukoop Noord in Reeuwijk. Foto: 18 april 2020


Een 4-tal kleine plevieren op een slikplaatje van het moerasdeel in de voormalige Benschopper Boezem bij Hekendorp.
Misschien blijft er wel een paartje broeden. Foto: 17 april 2020