Grauwe gans
De Reeuwijkse grauwe ganzenpopulatie sinds de jaren 90.

Zo'n dertig jaar geleden waren grauwe ganzen nog een grote zeldzaamheid in de graslandpolders rondom de Reeuwijkse Plassen. De ganzen die (meestal in strenge winterperioden) zo af en toe neerstreken bestonden bijna altijd uit groepen kolganzen waartussen dan soms ook  grauwe ganzen zaten. Maar dit gebeurde hooguit als Friesland vol sneeuw lag en dat niet het geval was in de graslanden in het Groene Hart. Maar die situatie is totaal veranderd. Nu verblijven er rond de Reeuwijkse Plassen grote aantallen grauwe ganzen en vrijwel het hele jaarrond want ze hebben zich hier ook gevestigd als broedvogel. Trouwens, niet alleen de grauwe gans maar ook de brandgans en grote Canadagans zijn broedvogel geworden.


Grauwe ganzen kuikens pas uitgekomen uit het ei maar wel al opgedroogd. Foto: 12 april 2015.


Ontwikkeling grauwe gans als broedvogel

Ik herinner me het nog als de dag van vandaag. Het was midden april 1990. In de polder Sluipwijk, graslandreservaat van Staatsbosbeheer, ontdekte ik het eerste broedgeval van een grauwe gans bij het Reeuwijkse Plassengebied. Het grauwe ganzenpaar zwom er met kuikens. We zijn inmiddels 25 jaar verder. De jubelstemming die ontstond bij het 1e broedgeval van de grauwe gans in Reeuwijk is verdwenen. Thans spreken we van een ganzenplaag voor zowel de grauwe- als wel de brandgans. Hoe kon het zover komen?

Allereerst is de ganzenexplosie een probleem wat grote delen van Nederland treft, met name natuurgebieden. Bekijken we het echter lokaal en geconcentreerd in het Reeuwijkse gebied dan zijn een aantal conclusies te trekken. Broedende grauwe- en brandganzen (we noemen dat zomerganzen) hebben zich zo kunnen uitbreiden omdat de oppervlakte aan natuurgebieden fors is toegenomen. Dit soort gebieden zoals de Goudse Hout, Reeuwijkse Hout, verschillende Reeuwijkse (natuur)plassen zoals Ravensberg en s'-Gravekoop bestaan (deels) uit moeras met open waterdelen en ruigtevegetaties; ze zijn ideaal als broedplaats voor gansachtigen. Maar ook voormalige agrarische graslandpolders rond Reeuwijk, al zo'n 30 jaar hebben ze de reservaatstatus, hebben zich ontwikkeld als goede broedgebieden voor ganzen vanwege het extensieve beheer wat wordt gevoerd. Oorzaak? Er is vrijwel geen agrarisch bedrijf meer overgebleven, en Staatsbosbeheer moet steeds meer moeite doen om de graslanden te verpachten aan boeren. Belangstelling is er wel maar het gebruik van die gronden kent stringente beperkingen zoals het niet mogen mesten met drijfmest (wel ruige stalmest) en een latere maaidatum om de weidevogels te sparen. Maar dat werkt extensivering van het grasland wel in de hand. De grasgroei is afgenomen en daarvoor in de plaats komen steeds meer kruidachtigen waaronder ook forse aantallen (ongewenste) ruigteplanten als pitrus, ridder- en krulzuring, grote brandnetel, fluitenkruid en akkerdistel. Daar zit hem juist de kneep want de zomerganzen (grauwe- en brandgans) broeden juist graag op plaatsen waar veel van die ruigteplanten groeien. Dat zijn ook slootkanten. Voor de najaarsschouw wordt de oevervegetatie afgemaaid en op de oever gedeponeerd. Vooral brandganzen maken dankbaar gebruik van die plekken waar het maaisel het voorjaar erna nog ligt om er te broeden.

Maar de mens laat zich ook niet onbetuigd om al die ganzen tegen te gaan. De zomerganzen worden flink achter de broek gezeten. Er worden ieder voorjaar eieren geprikt van de nesten van grauwe- en brandganzen. Dit doen medewerkers van Staatsbosbeheer in het Reeuwijkse reservaatgebied in samenwerking met mensen van Wildbeheereenheden (WBE's). Daarnaast wordt er ook intensief op zomerganzen gejaagd. Met als doel om het aantal zomerganzen drastisch te verminderen. 


Grauwe gans bij nest in de voormalige Benschopper Boezem zuidelijk van Hekendorp. Het reservaat is inmiddels voor een 
deel  verworden tot een moeras bestaande vooral uit pitrusvegetaties  waar grote aantallen 
grauwe ganzen broeden. Foto: 13 april 2015.


BESTRIJDING GRAUWE GANS

De afschot van zomerganzen in Reeuwijk en omgeving gebeurt door de wildbeheereenheden (WBE's) die rond Reeuwijk aktief zijn. De laatste jaren zijn er grote aantallen grauwe- en brandganzen afgeschoten. Alleen al in de polder Stein Noord en op plas Vrijhoef samen zijn in 2017 ruim 2000 ganzen geschoten, het grootste deel grauwe ganzen. Ook zijn er in reservaten van SBB veel eieren geprikt. Voor 2017 waren dat ongeveer 4500 eieren waarvan maar liefst 300 nesten van de brandgans in de polder Stein Noord. Er gebeurt dus wel het een en ander om de ganzenoverlast terug te brengen.

De aantallen brandgans lijken inmiddels al flink te zijn afgenomen maar voor de grauwe ganzen is dat nog niet aan de orde. Er zijn nog steeds  grote aantallen aanwezig. Dat laten SOVON tellingen zien die maandelijks worden uitgevoerd in najaar/winter.


Grauwe ganzen gebruiken de Reeuwijkse plassen ( vooral Broekvelden en Ravensberg) als slaapplaats. 


Ontwikkelingen periode 1995 t/m 2003

Het eerste grauwe ganzenpaar dat bij Reeuwijk tot broeden kwam was omstreeks 1990 en wel in de polder Sluipwijk. Toen werd dat nog door de meeste mensen als een verrijking van de avifauna ervaren. Inmiddels zijn we flink wat jaren verder en het aantal broedparen is fors toegenomen. En dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Zeker niet door de agrarische wereld die  last heeft van vraatschade aan grasland veroorzaakt door de ganzen.  Onderstaande tabel geeft een goed beeld over de aantalontwikkeling in de periode 1995 t/m 2003. Vanaf 2003 zijn de aantallen broedparen sterk toegenomen omdat steeds meer grauwe ganzen ook op andere plaatsen zijn gaan broeden.

                                                                      1995    1996    1997    1998    1999    2000    2001    2002     2003 
 Polder Sluipwijk                                           4          5           0          15         20       49         29        30         73
Oukoop Noord                                               1         0            3           2           0         1            0          1           1 

Het broeden van grauwe ganzen beperkte zich in eerste instantie vrijwel alleen maar tot de polder Sluipwijk, inmiddels broeden er ook steeds meer grauwe ganzen in andere polders. Aan de oostkant van het Reeuwijkse Hout in moerasstroken bij de bosplant komt sinds een paar jaar ook een broedkolonie voor bestaande uit enkele tientallen grauwe ganzen. En ook op de Reeuwijkse Plassen zijn steeds meer grauwe ganzen gaan broeden, waarbij de plassen s'Gravekoop en Ravensberg in eerste instantie duidelijk favoriet waren. Maar ook in de polders Lang Roggebroek en Stein Noord zijn de eerste broedgevallen al gesignaleerd. Grof geschat gaat het op dit moment voor heel Reeuwijk om 175 - 250 broedparen (schatting voor 2005).  De ganzen broeden graag op moerassige plekken met wat hogere vegetatie als riet en ruigten. Ze broeden er in kolonieverband waarbij tientallen nesten dicht bij elkaar zijn te vinden. 


Fotoboek grauwe gans

grauwe_gans_groep_6928_25_tekst.jpg
grauwe_gans_groep_FM19dec09_6902_25_tekst.jpg
grauwe_gans_groep_sluipwijk__FM29mei10_143_40_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_groep_sluipwijk_FM29mei10_153_25_tekst.jpg
grauwe_gans_groep_vliegend_FM15juni2011_018_35_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_halsband___FM15mei2011_040_35_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_in_sloot_3x_FM15juni2011_021_25_tekst.jpg
grauwe_gans_in_sloot_3x_opvliegenFM15juni2011_022_25_tekst.jpg
grauwe_gans_kuikens_rwk_9apr2013_151_35_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_met_halsband_en_ring_25januari_2013_089_40_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_met_halsband_FM24dec2010_008_80_crop_scherp.jpg
grauwe_gans_met_halsband_FM25dec2010_046_40_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_met_halsband_FM25dec2010_072_60_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_met_kuiken_op_water_17apr2013_008_30_crop_tekst.jpg
grauwe_gans_met_pulli__rwk_FM12mei2011_013_25_tekst.jpg
grauwe_gans_met_kuikens_15apr2013_040_25_tekst.jpg
grauwe_gans_paar_FM8mrt2012_077_10_crop.jpg
grauwegans_pulli_FM26apr08_020_20_scherp_tekst.jpg
grauwegans_vliegend_FM27apr08_009_20_scherp_smal.jpg
grauwe_gans_vliegend_FM19dec09_6898_25_tekst.jpg
grauwe_gans_vliegend_FM18dec09_6577_25_tekst.jpg
grauwe_gans_paar_FM8mrt2012_094_10_crop.jpg
grauweganshoogeboezem1febr2020IMG_180320scherp.jpg
grauweganshoogeboezem1febr2020IMG_181330cropscherp-1.jpg
grauweganzenhoogeboezemwaterinmalendoorwatermolentijdstip1500uur5febr2020IMG_211120scherp-2.jpg
grauwegansopnesthoogeboezem14mrt2020IMG_266620scherp.jpg
grauwegansopnestrwkplassloenoudeweg9mrt2020IMG_261020scherp-1.jpg
grauwegansmetkuikensbenschboezemmoeras17apr2020IMG_381820scherp-1.jpg
grauweganzenmetveelkuikensrwkpldrrwk23apr2020IMG_406820scherp-1.jpg
grauweganzenkuikensrwkpldrrwk25apr2020IMG_430420scherp-3.jpg
grauweganzenkuikensrwkpldrrwk25apr2020IMG_430620scherp-1.jpg
grauweganzenkuikensrwkpldrrwk25apr2020IMG_430825cropscherp-1.jpg
grauweganzenkuikensrwkpldrrwk25apr2020IMG_431120scherp.jpg

Het broedsucces van de grauwe gans is zeer goed. Een fors deel van de kuikens wordt vliegvlug en dat is mede de oorzaak van het succes van de grauwe gans in Nederland. Na de broedtijd groeperen grauwe ganzen zich.


Grauwe ganzen en een enkele kolgans op de wieken.


Vogeltellingen
Zomerganzentelling op 12 juli 2008 bij de Reeuwijkse Plassen

Op en rond het Reeuwijkse Plassengebieden broedt een groot aantal ganzen. Grauwe ganzen en brandganzen het meest. Maar ook tamme ganzen, Indische ganzen en Canadese ganzen. Die ganzen worden zomerganzen genoemd. De kolgans hoort daar niet bij, want die (winter)ganzensoort komt alleen in de wintermaanden rond de Reeuwijkse Plassen om er van het sappige gras te snoepen. De zomerganzen zijn zo in aantal toe genomen dat ze onderhand een last beginnen te worden al is niet iedere burger het daar mee eens. De boeren vinden dat ze er het meest last van hebben. Het gras wordt opgevreten en ze besmeuren het grasland met hun geschijt. Om de schade die de ganzen aanrichten te beperken is door de Provincie Zuid-Holland het besluit genomen om het aantal zomerganzen terug te gaan brengen. Via methoden als bejagen, eieren prikken en vangen. Om welke aantallen ganzen gaat het dan in Zuid-Holland en o.a. rond de Reeuwijkse Plassen zult U zich afvragen. Om dat te weten te komen is op 12 juli 2008 een Provinciale telling uitgevoerd waar vrijwel alle Zuid-Hollandse Wildbeheereenheden (WBE's) aan mee hebben gewerkt. Die Verenigingen zijn aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) en houden zich bezig met jacht. In Reeuwijk hebben de lokale WBE's, samen met terreinbeheerders de ganzen geteld. Onderstaand het overzicht van de resultaten per telgebied.


 

 

 

                                Gebied  Reeuwijk en omgeving    
Naam telgebied
2            Plas Broekvelden
7            Polder Lang Roggebroek
9            Polder Reeuwijk zuidelijk A-12
40          Langeweide noord
46          Oudeweg poldertje
50          Polder Oukoop
54          Polder Oukoop Noord
55          Polder Sluipwijk
56          Polder Langeweide zuid
74          Polder Stein Noord
75          Polder  Stein Zuid


                                                                                                      12 juli 2008
Telgebied   
Grauwe gans    Brandgans    Canadese gans    Nijlgans    Soepgans    Indische gans    Knobbelzwaan

2                               6                        0                           0                        7                   0                           0                          81

7                             203                      0                           0                        2                   0                           0                          10                 

9                             290                      1                           0                        8                   3                           3                          13

40                            86                        0                           0                       4                   0                           0                           7

46                            17                     125                         6                        2                  13                        28                           6

50                           120                      11                         0                        2                   27                         0                          11

54                             23                     329                       11                       7                  16                          0                           9

55                            330                    142                        0                       14                 13                          0                           7

56                             22                       51                        8                         9                   0                           0                           9

74                            107                       0                         0                        11                 71                          0                         13

75                            200                       0                         0                          4                  4                            0                         31 

Totaal                   1404                    659                     25                       70                147                         31                        197